Page 75 - BROJ 47/GODINA II/SARAJEVO 28.1.2016.

U doba Vijetnamskog rata,
afere “Watergate”, boks-
-meča stoljeća između Alija
i Fraizera, Bobby Fischer
bio je još jedna velika
američka priča. Dječak
iz Brooklyna ostvario je
američki san i goloruk se
suprotstavio moćnoj Rusiji.
Ruska šahovska mašinerija genijem pripisuje ludilu. Tako ne sazna-
jemo da je Bobby naučio nekoliko jezika
dominirala je takmičenjima da bi mogao aktivno pratiti šahovsku lite-
dvadeset četiri godine raturu, da je autor najprodavanije knjige
o šahu ikada, da je živio život vrhunskog
konstruirajući priču o sportiste i prolazio rigorozne fizičke pri-
intelektualnoj nadmoći preme. Ne dobijamo priliku čuti Fischera
kada govori pogrdne riječi o Americi i Je-
vrejima, kada biva izgnan, niti svjedočimo
velika američka priča. Dječak iz Brooklyna o bilo kakvom pokušaju da se odgonetne
ostvario je američki san i goloruk se su- misterija njegovog uma. Kalkulantski pri-
protstavio moćnoj Rusiji. Ruska šahov- stup i biranje lakšeg puta za pričanje ko-
ska mašinerija dominirala je takmičenji- štao je Pawn Sacrifice povlaštenog statusa
ma dvadeset četiri godine uzastopno i na među biografskim filmovima.
osnovu toga konstruirala priču o intelek- Biranje Tobey Maguirea za glavnu
tualnoj nadmoći nad Amerikom. Genij ulogu bio je rizik koji se isplatio. Dosta
Bobby Fischer postao je pitanje politike niži rastom od Fishera, bio je čudan iz-
i nacionalnog interesa. Zwick nam doku- bor, ali četrdesetogodišnji Maguire uspio
mentarnim snimcima, koje često umeće je uvjerljivo prikazati Fischera u njego-
u film, uspješno prenosi duh vremena, vim dvadesetim i tridesetim godinama.
ali i podsjeća na važnost jednog šahov- Izgledati zanimljivo za šahovskom pločom
skog meča. Mečevi sa Spaskim izazivali nije jednostavno, a Maguirea je upravo tu
su euforiju i činjenica da su mnogi prvi i najbolji, kad dočarava Fischerov hipno-
put poredali figure baš tada ostaje najve- tizirajući pogled u susretu s figurama i
ća Fischerova zaostavština. Film gubi na nadahnuće kojim je Bobby vukao poteze.
vrijednosti u trenucima kada mu manjka U sporednim ulogama snašli su se
hrabrosti da zađe u dublju analizu Fisc- odlično Michael Stuhlbarg, kao nepo-
herovog psihološkog stanja i otvori vrlo kolebljivi patriota, i Peter Sarsgaard, kao
bitno “zašto”. Umjesto toga, dobijamo Fischerov pomoćnik Lombardy. Njegova
reprize nasmijanih lica Nixona i Kissin- uloga bivšeg šahiste i razuzdanog sveće-
gera, patetične scene Fischerove parano- nika iskorištena je za tumačenje kompli-
je, nesigurne natuknice o njegovoj psihi i ciranih šahovskih situacija u filmu, ali i
sladunjavi soundtrack koji uspijeva evo- procesa koji se događaju u Fischerovoj
cirati sedamdesete, ali zvuči toliko puta glavi. “Nakon samo četiri poteza posto-
ponovljen. Zwick i Knight odlučili su ji više od 300 milijardi opcija koje treba
film opteretiti hladnoratovskim odnosi- razmotriti. To je nešto što te može gur-
ma Amerike i Rusije kako bi pobjegli od nuti ka rubu”, jedna je od rečenica kojom
nekih bitnijih pitanja. Događaju se hro- Lombardy pokušava opravdati čudno Fis-
nološke netačnosti i manja izvrtanja či- cherovo ponašanje.
njenica zarad građenja političkih tenzija, Ako je zadatak biografskog filma da
suprotstaviti ruskoj dominaciji u šahu, što baca mrlju na radnju, ali i na dojam probudi fascinaciju likom o kojem pripo-
uvjerava ga da se vrati u igru. Ispunjava da su scene Bobbyjevog privatnog i pro- vijeda i potakne gledaoca na razmišljanje
mnogobrojne Fischerove uvjete, a jedan fesionalnog života urađene sa zapanjuju- i dalja istraživanja, onda je Pawn Sacrifice
od njih jeste i da svećenik Bill Lombardy, ćom preciznošću. u tome apsolutno uspio. Bobby nije bio
bivši šahista koji je pobijedio Fischera i Fischerovo zdravstveno stanje po- običan čovjek, a filmski majstori dobro
Spaskog, bude njegov asistent. Od ove se goršalo se drastično tek nakon osvajanja znaju da gledaoci uživaju u trenutku kada
tačke priča većinom fokusira na nastojanje titule svjetskog prvaka. Fokus na šah dr- genije pobjeđuje, da se tada poistovjećuju
Paula i Billa da održe Fischerovo labilno žao je genijalni um pribranim. Tek se pri nadajući se vlastitom trijumfu pod teškim
psihološko stanje u granicama prihvatlji- susretu s pitanjem “a šta sada” on raspa- okolnostima. U toj borbi još bolje shvata-
vosti i omoguće mu trijumf. da. Život izvan šaha bio mu je nepoznat, mo rečenicu koja je obilježila Pawn Sacri-
U doba Vijetnamskog rata, afere “Wa- a film nam “podmeće” priču o psihološki fice i život čovjeka na čiju je sahranu došlo
tergate”, boks-meča stoljeća između Alija nestabilnom mladom Fischeru i dosta od samo nekoliko ljudi: “Šah je potraga za
i Fraizera, Bobby Fischer bio je još jedna onoga što se smatra njegovim taktičkim istinom, ja tragam za istinom.” n

STAV 28/1/2016 75