Page 21 - TUPROQSHUNOSLIK 2024 (2)

holda har bir oʻzgargan joydan chuqur qaziladi. Relefi murakkab va har xil

boʻlgan joydan (daryo vodiylari, tepalik, qir, doʻng va hokazo) chuqur
qaziladigan yer shu joyga taluqli boʻlishi shart. Agar yer tekislik boʻlsa, bir-biriga
21enetic21 holda chuqurchalar belgilanadi. Umuman joy murakkabligiga koʻra

1-165 ga yerdan 1 ta chuqur qaziladi.Joyni kategoriyaga ajratish.Ma’lumki, tekis
joylar yer yuzida juda kam uchraydi. Dala tekshirish ishlari olib borilganda
notekisliklarga – balandlik, nishab, tepa, pastlik, past balandlik kabi relef

formalariga duch kelamiz va shunga koʻra tuproqlar xam oʻzgarib borganliging.
Guvohi boʻlamiz.Binobarin, joyning tashqi koʻrinishiga koʻra kategoriyalarga
boʻlib oʻrganilsa, tuproqqa toʻgʻri baho berilgan boʻladi. Hozirgi vaqtda, joyning
oʻzgarishiga koʻra 5 kategoriyaga boʻlib oʻrganamiz.

1 – kategoriya – choʻl rayonlarning tekislik yoki uncha baland boʻlmagan
tekisliklari kirib, bu yerlarda bir xil tipdagi tuproqlar boʻladi, tuproq komplesi 5%
dan oshmaydi.

2-kategoriya-choʻl rayonlari, keng daryo atroflari, jarliklar, jar bagʻridagi
tekisliklar kiradi. Bunday joydarga bir tipdagi tuproqlar joylashgan boʻlib,
tuproq kompleksi 15% ni tashkil etadi. Bunda 1-kategoriyali joy 10-25% ni

egallaydi.
3-kategoriya-bu rayonga kuchli, bir-biridan ajralgan relefli joy taluqli boʻlib, tuproq
hosil qiluvchi ona jinslar turli xildir (bunga koʻproq oʻrmon zonasi talluqlidir).

Bu rayon birinchi kategoriya tuproq kompleksi bilan 30-40% ni tashkil etadi.
Bunda 1 – 2 kategoriyali joylar oʻrmon bilan band boʻladi.
4-kategoriya-bunga togʻ oldi rayonlari, daryo boʻylari, sohillari kiradi, ular

murakkab tuproqlardir. Bunda tuproq kompleksi 45 - 60% ni tashkil etadi,
shuningdek, 3-kategoriyali yerlar oʻrmon bilan qoplangan.
5-kategoriya-tundra, botqoqliklar, sahrolar, togʻ rayonlari. Bundagi 4

kategoriyali joylar oʻrmon bilan qoplangan.

21