Page 183 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

“Fitosenozda biologik aylanish dinamikasini o‘rganish uslubiy

ko‘rsatmalar” bo‘yicha olib boriladi.
Atmosfera yog‘inlari bevosita tajriba maydonlarida yoki unga yaqin

bo‘lgan joyda (200 metrdan uzoq bo‘lmagan) aniqlanadi. Atmosfera

yog‘inlari uchyotini olib borishda “Atmosfera yog‘inlarini yig‘ish va
saqlash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar”dan foydalaniladi (M,1987).

Lizimetrik tadqiqotlarda suv miqdorini hisobga olishda vegitatsiya

davridagi uchetlar bilan chegaralanib qolish yaramaydi, chunki kalsiy,
magniy, oltingugurt singari mikroelementlarning yuvilishi erta bahor va

kech kuzda ham kuzatiladi. Suvlarning infiltiratsiyasi uchyotini yog‘in

yoqqandan keyin darhol, bahor va kuzda esa har kuni o‘tkazilishi
maqsadga muvofiq.

Lizimetrik tajribalarda infiltiratsiya suvlarining kislotaliligi,

tiniqligi, ishqoriyligi, nitratlar, amiyakli va umumiy azot, fosfor miqdori
o‘rganiladi. Ayrim xollarda ishning mazmunidan kelib chiqqan holda

suv tarkibidagi mikroelementlar ham o‘rganilishi mumkin.

Azotni gazsimon xolatda yo‘qolishi N5 izotopi yordamida
aniqlanadi. Lizimetrli tajribalarda izotoplar bilan ishlash o‘g‘itlar

balansini aniqlash va aniq ma’lumotlar olishda katta nazariy ahamiyatga
ega.

Tuproqning faol qatlamining maqbul suv-havo rejimini aniqlash

uchun umumiy suvga bo‘lgan talabini aniqlash lozim. Butun vegitatsiya
davomida bu ko‘rsatkich o‘zgarib boradi, shuning uchun u mavsumiy

yoki rivojlanish fazalari davomida aniqlanib boriladi. Suvga bo‘lgan

talab va hosildorlik koeffitsentlari bo‘yicha aniqlanadi. Jami suv
bug‘lanishi (E, mm) ko‘rsatkichni aniqlash uchun quydagi formuladan

foydalaniladi:

E=Os+D-0 V

bu yerda :
Os-atmosfera yog‘inlari,mm

D-lizimetrga quyilgan suv miqdori, mm
O-lizimetrdan olingan suv, mm

V-imperik usulda aniqlanadigan suv qaytarish, mm.

183