Page 182 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

qo‘yilishi yaramaydi, undan past fonda nafaqat ekin ekilganda, balki

ekin ekilmagan maydonlarda xam azot infiltratsiyasi deyarli kechmaydi.
Lezimetrik maydonlarda variantlarni sistematik yoki rendamizatsion

tarzda joylashtirish maqsadga muvofiq. Lizimetrik tadqiqotlarda

takrorlanishlar soni kamida uch yoki tortani tashkil etishi lozim. Bir
yillik ekinlar o‘rganilganda har yili mavsum oxirida tuproqqa asosiy

ishlov beriladi. O‘simliklarda 2-3 donadan xaqiqiy barg shakillanganda

yaganalash amalga oshiriladi, bunda eng sog‘lom bo‘lgan, tirik
o‘simliklar qoldiriladi. Keyinchalik barcha agrotexnik tadbirlar dala

tajribasiga maksimal tarzda yaqinlashtirilgan holda olib boriladi.

Lizimetrik tajribalarda kuzatuv va uchyotlar. Tajribaning
mazmuni, maqsadi va oldiga qo‘yilgan vazifalardan kelib chiqqan xolda

rejaga asosan olib boriladi. Eng avvalo tajriba qo‘yilishidan oldin tuproq

namunalari olinib uning agrokimyoviy xossalari o‘rganiladi. Bundan
tashqari tuproq to‘g‘risida to‘liqroq tasavvurga ega bo‘lish maqsadida

gumusning fraksion tarkibi, umumiy azot, fosfor va kaliy miqdori,

shuningdek tuproq tarkibidagi mikro elementlar aniqlanadi. Bu
ko‘rsatkichlar I.V.Tyurin, Granvalt Lyaju, A.N.Kirsanov, V.P.Machigin

uslublari bo‘yicha aniqlanadi.
O‘simliklarning o‘sish va rivojlanish xolatini o‘rganish uchun unib

chiqqandan hosil yig‘ib terib olinguncha lizimetrlarda fenologik

kuzatuvlar olib boriladi. Shunigdek ko‘chat qalinligi, barg sathi,
fotosentez jarayoni, biologik mahsuldorligi aniqlanadi.

Fenologik kuzatuvlar har oyning dastlabki kunlari, tezpishar

ekinlarda esa, ishchi dasturdan kelib chiqqan holda bir oyda ikki
martadan o‘tkaziladi. Uchyotlar rivojlanish fazalari bo‘yicha va

tajribaning maqsadidan kelib chiqqan xolda olib boriladi.
Organik massaning uchyotini aniqlash uchun hosil bilan chiqib

ketayotgan massa, tuproqqa to‘kilgan barg, shona va gullar, tuproqda

qolgan ildizmeva va ildiz qoldiqlari hisobga olinadi, ya’ni terib tortiladi.
Organik massa va uning kimyoviy tahlil uchyoti uglerod, azot

hamda kul elementlari aylanishini va balansini o‘rganish uchun zarur.

Biologik massani o‘rganish bo‘yicha hisob ishlari L.N.Rodinning (1988)

182