Page 186 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

kompleks strukturasi va uning keyingi tahlillari tadqiqot sxemasi va

metodikasida aniqlanadi.
Dispersion tahlilning mohiyati o‘qishlar (farqlar) kvadratining

umumiy yig‘indisi va erkinlik darajasining umumiy soniga ko‘ra

bo‘laklarga, tadqiqot strukturasiga mos keluvchi komponentlarga
ajratilishi va F-kriteriyasiga ko‘ra o‘rganilayotgan omillarning ozaro

ta’sirini baholash.

Bir omilli statistik komplekslar bir necha bir biriga bog‘liq
bo‘lmagan, mustaqil tanlamalardan tashkil topadi, masalan vegetatsion

tajribalarda I - variantlar bo‘lganda, u holda yakuniy belgilar umumiy

o‘zgaruvchanligi, o‘lchanayotgan kvadratlar umumiy yig‘ndisi S , ikki
Y
komponentga ajraladi: tanlamalar bo‘yicha Cv va tanlanma ichida Cz
variatsiya. Shundan kelib chiqqan holda belgilar o‘zgaruvchanligining

umumiy shakliga ko‘ra quyidagicha ifodalanishi mumkin :

SY = CV+CZ
Bu yerda tanlamalar orasidagi variatsiya o‘rganilayotgan omillar

harakatiga asos bo‘lishini ko‘rsatadi, tanlama ichidagi dispersiya esa
o‘rganilayotgan tanlamalardagi tasodifiy variatsiyalarini, ya’ni tadqiqot

xatosini harakterlaydi.

Shuningdek erkinlik darajasining umumiy soni (N-l) ikki qismga
ajratiladi: -variantlar uchun erkinlik darajasi (L-1) va tasodifiy variatsiya

(N-l).

N-l = (L-l) + (N-l)
Dala tajribasi ma’lumotlariga ko‘ra og‘ishlar kvadrati yig‘indisi -

statistik kompleksda L - variantlar va n - takrorlashlar bilan - odatda

quyidagicha tartibda joylashadi. Dastlabki jadvalda takrorlanishlar P1 va
variantlar V bo‘yicha yig‘indi va barcha kuzatishlaning umumiy

yig‘indisi aniqlanadi. So‘ngra quyidagilar hisoblanadi :

1) kuzatishlaming umumiy soni V=ln ;

2) korrektirlovchi omil (tuzatish) C= : N ;

3) kvadratlar umumiy yig‘indisi CY = X 2
-C

4) takrorlashlar kvadrati yig‘indisi C = : L- S ;
P

186