Page 67 - mukdahansuksapub

67 พ.ศ.๒๔๒๙ เมื่อราชบุตร (เมฆ จันทรสาขา) อายุ ๔๑ ปี ฝรั่งเศสซึ่งได้ดินแดนญวน(เวียดนาม) ทางภาคใต้แล้วบังคับให้ญวนทําสัญญาเพื่อจัดราชการบ้านเมือง แต่พระเจ้าแผ่นดินญวนคือ เจ้าฟ้าหามงิเวียน เนียน ซึ่งยังทรงพระเยาว์อยู่พร้อมด้วยผู้สําเร็จราชการได้ระดมทหารถึง ๓ หมื่นคนมาตั้งอยู่ที่เมืองเว้ แล้วเข้าทํา ร้ายนายพลฝรั่งเศสและจุดไฟเผาค่ายทหารฝรั่งเศส ฝรั่งเศสได้จับผู้สําเร็จราชการญวนและฆ่าทหารญวนตายถึง ๑,๒๐๐ คน พระเจ้าแผ่นดินญวนพร้อมด้วยเสนาบดีได้หลบหนีเข้ามาในเขตพระราชอาณาเขตไทยทางด่านทาง เมืองลาวกาว (ลาวเบ๋า)เมืองเซโปนอันเป็นเขตแดนเมืองมุกดาหาร พระยามหาอํามาตย์(หรุ่น ศรีเพ็ญ)ข้าหลวง ใหญ่ซึ่งพํานักอยู่ที่เมืองนครจําปาศักด์ ได้ยกกองทัพขึ้นมาตั้งอยู่ที่เมืองเขมราฐและมีบัญชาให้กองทัพเมืองนคร พนม,มุกดาหารยกกําลังออกไปสกัดกั้น ราชบุตร (เมฆ จันทรสาขา)ได้คุมกําลังพร้อมด้วยพระราชกิจภักดี ผู้ช่วยราชการคุมไพร่ ๘๐ คน,ปืนคาบศิลา ๖๐ กระบอก,กระสุน ๒,๐๐๐ ลูก,ดินดําหนัก ๑๐ ชั่งออกไปรักษาด่านทาง ให้พระศรีวรวงษ์ ผู้ช่วยราชการคุมไพร่อีก ๕๐ คน,ปืนคาบศิลา ๓๐ กระบอกดินดําหนัก ๕ ชั่ง,กระสุน ๕๐๐ ลูกออกไปรักษาด่าน ทางที่เมืองสองคอนดอนดง เจ้าฟ้าหามงิเวียนเนียน พระเจ้าแผ่นดินญวนพร้อมด้วยเสนาบดีได้หลบหนีเข้ามา ทาง เมืองลาดคํารั้ว[Comlo]ชายแดนญวนแล้วเข้ามาทาง ด่านลาวกาว หรือ ลาวเบ๋า [Lao bao] และเข้ามาหลบ ซ่อนอยู่ในเขตเมืองวังที่บ้านดงม่วง เมื่อพบกองทัพจากเมืองมุกดาหารออกไปสกัดกั้น จึงหลบหนีออกไปทาง เมืองคําเกิด คําม่วน บ้านนาแปแล้วข้ามเขาบันทัดหนีออกไปทางดินแดนญวน คงทิ้งแต่อาวุธและช้างม้าไว้ พ.ศ.๒๔๓๐ พระจันทรสุริยวงษ์ (บุญเฮ้า) เจ้าเมืองมุกดาหารลําดับที่ ๖ ถึงแก่กรรม เมื่อวันพุธ แรม ๑ คํ่าเดือน ๕ ปีกุน นพศก (วันที่ ๒๘ มีนาคม พ.ศ.๒๔๓๐) อายุ ๖๘ ปีอยู่ในตําแหน่งเจ้าเมืองรวม ๘ ปี ราช บุตร (เมฆ)ได้เป็นผู้รักษาราชการแทน เพราะว่า อุปฮาดและราชวงษ์ก็ได้ถึงแก่กรรมไปก่อนแล้ว พระยามหาอํา มาตย์ (หรุ่น ศรีเพ็ญ) สมุหมหาดไทยฝ่ายเหนือ ซึ่งออกมาเป็นข้าหลวงใหญ่จัดราชการอยู่ที่นครจําปาศักดิ์ได้มี ตราจุลสีห์แต่งตั้งให้ ราชบุตร (เมฆ)เป็นผู้รักษาราชการและว่าที่เจ้าเมืองมุกดาหาร ตั้งแต่วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ.๒ ๔๓๑ (วันที่ ๓๑ มีนาคมเป็นวันสิ้นปีในอดีต) ซึ่งท่านมีอายุ ๔๒ ปี พ.ศ.๒๔๓๓ ราชบุตร(เมฆ จันทรสาขา)ว่าที่เจ้าเมืองมุกดาหาร ซึ่งรักษาราชการในตําแหน่งเจ้า เมืองมุกดาหารมาแล้วถึง ๓ ปีได้เตรียมเดินทางไปกรุงเทพฯ เพื่อทูลเกล้าฯถวายราชบรรณาการและรับพระราช ทานสัญญาบัตรเป็นเจ้าเมือง พร้อมด้วยท้าวโพธิสาร,ท้าวสุริโย,ท้าวมาตสุริยวงษ์กรมการเมืองและท้าวเผือก,ท้าว แสงผู้เป็นบุตร ท้าวขัตติยะเมืองพาลุกากรภูมิ ท้าวไชยกุมาร,ท้าวภุมรินทร์เมืองหนองสูง ท้าวสุริยะนายกอง,ท้าว จันทชมภู ปลัดกองบ้านไผ่ หลวงพิทักษ์สุนทร ปลัดกองบ้านโคก (กองเมืองขึ้นเมืองมุกดาหารทางฝั่งโขงตะวัน ออก) ออกเดินทางจากเมืองมุกดาหารเมื่อเดือนมีนาคม(เดือนสุดท้ายของปี พ.ศ.๒๔๓๓) พร้อมด้วยไพร่พล ช้างม้าและโคต่างเป็นพาหนะเดินทางร่วม ๒ เดือนจึงถึงกรุงเทพเมื่อเดือน พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๓๔ท่านและคณะ ได้ไปพํานักที่วัดสุทัศน์เทพวราราม ได้นําใบบอกขึ้นวางเวรณลูกขุนณศาลาและได้เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทเมื่อวันที่ ๑๐มิถุนา