Page 14 - แห่งการเรียนรู้ นิทรรศรัตนโกสินทร์
P. 14
หน้าบัน สัญลักษณ์แห่งมหากษัตริย์
สถาปัตยกรรมของไทยนั้น ล้วนประณีตศิลป์ วิจิตร งดงาม และอาจเป็นสัญลักษณ์อันส าคัญยิ่งดังเช่น
หน้าบัน
หน้าบัน คือ ฝาผนังส่วนที่ปิดทับหน้าจั่วของอาคารในด้านสกัด (ด้านหัว-ท้ายอาคาร) ใน
หลังคาทรงจั่วแบบไทย มักจะเป็นรูปสามเหลี่ยม หรือในงานสถาปัตยกรรมตะวันตกมักจะเป็นรูปโค้ง หรือ
โค้งแหลมตามรูปทรงของหลังคา ต าแหน่งของหน้าบันจะอยู่สูงเหนือแนวประตูและหน้าต่าง โดยอยู่ระหว่าง
อเส (หรือทับหลัง) และจันทัน
เนื่องจากเป็นส่วนที่มองเห็นได้ชัดเจนจากภายนอก จึงนิยมตกแต่งประดับลวดลายให้สวยงามตาม
ยุคสมัย และตามวัฒนธรรมความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น มีทั้งแบบทึบและแบบมีช่องโปร่ง โดยวัสดุที่ใช้เป็นได้
ทั้งอิฐ ไม้ เหล็ก หินแกะสลัก หรือปูนปั้นตกแต่ง ซึ่งนอกจากความสวยงามที่ได้แล้ว ยังมีผลในการช่วย
ป้องกันแดด กันฝนสาด กันนกและแมลงไม่ให้เข้าไปภายในอาคารอีกด้วย
ค าว่า หน้าบัน มักใช้กับอาคารศาสนสถาน เช่น โบสถ์ วิหาร พระอุโบสถ หรือศาลาการเปรียญ
รวมทั้งอาคารอันเกี่ยวเนื่องกับสถาบันพระมหากษัตริย์ แต่ว่าหากเป็นอาคารบ้านเรือนทั่วไปจะเรียกกันว่า
หน้าจั่ว มากกว่า
หน้าบัน จะมีรูปสลักตกแต่งหรือเครื่องตกแต่งอื่นๆ ปรากฏในพระที่นั่งองค์ส าคัญในแต่ละรัชกาล มัก
ประดับด้วยสัญลักษณ์ที่สื่อถึงพระมหากษัตริย์ เช่น รูปพระนารายณ์ทรงครุฑที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
แสดงให้เห็นว่าเป็นที่ประทับของพระนารายณ์ อันหมายถึงพระมหากษัตริย์ บางครั้งเป็นภาพสัญลักษณ์อื่นๆ
เช่น รูปเทวดาประจ าทิศประทับบนพระแท่น
5-13
