Page 192 - Nobel_10.02.25_Neat

ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР

га солувчи нарса тизимли муаммоларни келтириб чиқарадиган
баъзи турдаги молиявий шартномаларни назорат қилишга ури-
нишдир ва агар назоратга эҳтиёж бўлса, кимнидир бу шартнома-
ларни ёзишга рағбатлантирилишини англатиши керак. Сиз буни
амалга ошириш учун тўсиқлар яратишингиз лозим. Хўш, бошида
ушбу шартномага олиб келадиган бир хил рағбатлар сиз таклиф
қилаётган ҳар қандай тартибга солишнинг йўлларини ўйлаб кў-
ришга ҳаракат қиладиган одамларга олиб келади ва бу ҳеч қачон
ўзгармайди. Регуляторларнинг жавоб тезлигининг жуда секин-
лиги туфайли юзага келадиган янги тизимли хавф-хатарлардан
қандай қочишингизни кўриш қийин муаммо. Тўғри, экономе-
трик моделлар ўтмишда кўп молиявий секторга эга бўлмаган.

Агар сиз тарихан орқага назар ташласангиз, кўрган бўлар-
дингиз... Энди биз ўтмишдаги маълумотларни кўриб чиқаётга-
нимизда, бизда моделларда молиявий ўзгарувчилар бўлганида
эди, нима бўлаётганини кузатишда яхшироқ иш қилган бўлар-
дик. 2007-2008 ва келгусида ҳар бир сиёсат институтида катта-
роқ молиявий секторларга эга янги моделлар устида ишлайди-
ган одамлар бор. Мен сўнгги урушга қарши курашнинг одатий
тенденциясига амал қилаётганимиздан бироз қўрқаман. Биз
катта молиявий инқирозни бошдан кечирдик, келажакда бу мо-
лиявий инқироз бўлиши мумкин эмас. Давлат молияси, қарз ва
тақчилликлар каби моделлар ҳам эътибордан четда қолган.

Мухбир: Европадаги ҳозирги вазиятда сиз бу соҳада баъзи иш­
ларни қилдингиз ва ҳозирги инқироз АҚШ учун бўлиши мумкин бўлган
сабоқлар ҳақида ёзгансиз. Вазият ҳали ҳам ривожланяптими?

Кристофер Симс: Европа инқирозининг манбалари шун-
даки, улар ўз институтларида баъзи ўзгаришларни амалга ошириб,
уларни АҚШ моделидан узоқлаштирган. АҚШда бизнинг ўз вал-
ютамиз бор. Бу валюта ва дунёнинг қолган қисми ўртасидаги айир-
бошлаш курси ва кучли молиявий марказий ҳокимият ва солиқлар,
харажатлар ва қарзларни чиқарадиган федерал ҳукумат мавжуд.
Бизда штат ҳукуматлари ҳам бор, лекин уларнинг ўз валюталари
йўқ ва уларнинг конституцияларида кўпинча баланс бюджет та-
лаблари мавжуд. Европада уларнинг бизнинг федералга ўхшаш
марказий банки бор, аммо тегишли фискал ҳокимият йўқ. Солиқ ва
харажатлар билан шуғулланадиган Европа Иттифоқи бор, лекин у
жуда кичик ва бутун Европа бўйлаб солиқ мажбурияти билан қўл-
лаб-қувватланадиган қарзни чиқармайди. Айнан шу ҳолат уларга

190