Page 197 - Nobel_10.02.25_Neat
P. 197
ИЛМИЙ-ОММАБОП РИСОЛА , II ҚИСМ
Мухбир: Яқинда жаҳон иқтисодиётида рўй берган молиявий
инқироз ҳақида нима дея оласиз ва унинг қаерда ривожланаётганини
кўрасиз?
Кристофер Симс: Ҳақиқатан ҳам икки хил инқироз мав-
жуд. Улардан бири АҚШда пайдо бўлган ва Европага тарқалган
молиявий ҳамда банк инқирозидир. Ва бунинг устига АҚШ мо-
лиявий инқирози натижасида юзага келган муаммолардан ке-
либ чиққан ЕВИ (Европа валюта иттифоқи) инқирози бор. АҚШ
инқирози молиявий тартибга солиш борасидаги сустлик туфайли
юзага келди. Ва бу қисман бизнес циклини барқарорлаштириш-
даги муваффақият туфайли содир бўлди. Тахминан 1984 йилдан
2000 йилларнинг бошигача «Буюк Модерaция» деб номланган
давр бор эди. Бу даврда АҚШ иқтисодиётидаги реал ўзгарувчилар
тобора барқарорлашиб борди, узоқ вақт давомида барқарор ўсиш
ва баъзи турғунликлар бўлди.
Иқтисодиётда фақат кичик ва қисқа муддатли таъсирлар
билан муваффақиятли ҳал қилинган инқирозлар мавжуд. 1987
йилда фонд бозори қулаши, УМКБ (узоқ муддатли капитални бош-
қариш) инқирози содир бўлди. Аммо бу ҳолатларнинг ҳар бирида
вақтинчалик молиявий танглик, Фед томонидан тезкор реакция ва
жиддий узоқ муддатли оқибатлар йўқ эди. Шундай қилиб, одамлар
иқтисодиёт барқарор эканлигига ишонч ҳосил қилишди. Бу асосий
муаммо эди. Хавф кетаётганга ўхшаб кўринса, молия бозоридаги
одамлар ўз пулларини хавфли инвестицияларни топиш орқали
ишлайдилар, чунки улар хавфли бўлгани учун кутилган ўртача да-
ромаддан юқори бўлади.
Мухбир: Хўш, агар барча инвестициялар барқарор бўлиб туюлса,
буни қандай амалга ошириш мумкин?
Кристофер Симс: Фойдаланишингиз керак. Ўсиш юқори
бўлди, чунки ҳамма нарса жуда барқарор эди. Бу бозордан юқори
даромад олиш учун зарур бўлган хавф даражасини олиш каби ту-
юлди, жуда кўп леверед олишингиз керак эди. Йигитлар иқтисод
жуда барқарор бўлгани учун бунчалик катта таваккал қиляпмиз
деб ўйламаган. Улар бу ҳақда ўйламаган ёки маълум даражада би-
лишмаган ва, албатта, индивидуал инвесторлар учун нима содир
бўлаётгани бутун тизимни бузиш хавфи ортиб бораётгани унчалик
195
