Page 234 - Nobel_10.02.25_Neat
P. 234
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
кўрсатади. Биласизми, бир нечта нарсани қўшишим керак эди:
корпоратив сектор, солиқ тизими (чунки у муҳим бўлиб чиқди) ва
тартибга солувчи чекловлар. Назария жуда яхши натижа берди.
Аммо бу каттароқ ҳаракатларга қизиқишни кучайтирди. Фаро-
вонлик ва инқирозлар нисбий даражалардаги катта ўзгаришлар.
Кейин эса «Нега бутун дунё бой эмас?» деган муаммога қайтаман.
Бу бойликка тўсиқ бўлиб туюлади. Қайси миллатда яшаши-
дан қатъи назар, барча одамлар гуруҳлари яхши тизим ярата
олсалар, бой бўладилар. Улар жуда тез бойиб кетишади. Аммо бу
вақт номутаносиблиги билан боғлиқ. Айтиш осон, қилиш қийин.
Самарали ишлаб чиқаришга тўсиқ бўладиган бу тўсиқларни юм-
шатадиган қандай институтлар ташкил этилиши мумкин? Агар
мамлакатларга назар ташласак, бир иш соатига қанча маҳсулот
ишлаб чиқарилганини билиш орқали турмуш даражасини аниқ-
лашимиз мумкин. Бир кишига тўғри келадиган иш соати миқдори
унчалик фарқ қилмайди, лекин бир соатда ишлаб чиқариладиган
маҳсулот миқдори бойлар ва камбағаллар ўртасида 25 бара-
варгача фарқ қилиши мумкин. Нисбий маҳсулдорлик жуда тез
ўзгариши мумкин. Буни Осиёдаги иқтисодий мўъжизалардан би-
ламиз. Иккинчи жаҳон урушидан кейин Европада ҳам шундай
мўъжизалар юз берди. Масалан, итальянлар ва немисларнинг
иқтисодий тикланиши.
Финн Эрлинг Кидланд: Мен иккита нарсани таъкидламоқ-
чиман. Биринчиси, пул-кредит сиёсати реал иқтисодиётга таъсир
кўрсатади, деган тушунча мавжуд эди. Мен кўп одам бунга ишони-
ши ва Фриш айтганидек, яхши тарқалиш механизмини топиш
нима учун қийин эканлигини ўйлаб кўрдим. Шунинг учун, баъзи
омиллар миқдорий жиҳатдан муҳим бўлиши мумкинлигини
текширишга ҳаракат қилдим. Булардан бири солиқ тизими би-
лан ўзаро таъсир орқали ишлайди. Масалан, агар солиқлар ин-
дексацияланмаган бўлса, бу АҚШда 60- ва 70-йилларда кузатилган.
Лекин сўнгги 20 йил ичида солиқ тизими бироз ўзгарди. Маълум
бўлдики, 80-йиллар бошигача баъзи миқдорий таъсирларни
кузатиш мумкин экан.
Қизиқ жойи шундаки, одатда кредит билан сотиб олинади-
ган узоқ муддатли активларга инвестициялар циклик хатти-
232
