Page 294 - Nobel_10.02.25_Neat

ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР

юқори даражада жамланган хавфларни доимий равишда камай-
тиришнинг имкони борлигидадир. Одатда, бундай мамлакатларда
фақат бир ёки иккита асосий саноат тармоғи ёки манба – қишлоқ
хўжалиги, табиий ресурслар ёки нефть каби ривожлантирилиши
мумкин. Энди сиз бу жамланган хавфлардан халос бўлишингиз
ва айни пайтда мамлакатлардаги нисбий устунликларни ривож-
лантиришнинг ижобий томонларини сақлаб қолишингиз мумкин.
«Ҳозир нима ўзгарди?» деб сўрашингиз табиий. Бунда технологик
фарқ бор. Агар сиз ривожланаётган мамлакатлар ва учинчи дунё
мамлакатлари қандай молиялаштирилишини кўриб чиқсангиз,
бу асосан банк кредитлари, ҳукуматлар ва Жаҳон банки ёрдами
орқали амалга оширилган. Хусусий сектор молиялаштириши эса
деярли тўлиқ банклар томонидан амалга оширилган. Бу консор-
циум сифатида амалга оширилган ва одатда хорижий валютадаги
кредитлар кўринишида бўлган. Одатда қисқа муддатли кредитлар
берилган, бу эса аслида фалокатлар учун рецептдир. Биласизки,
ўша пайтда бу энг яхши усул бўлган бўлиши мумкин, аммо бу ин-
қироз учун шароит яратади.

Бу ерда ғоя молиявий технологияларни жорий этиш, молия
дунёсини очиш, барча турдаги янги технологиялар, молиявий
шартномалар, қоғозлар, деривативлар ва бошқалар орқали мам-
лакатларга хавф-хатарлардан қутулиш ва инвестициялар жалб
қилиш учун кўплаб имкониятлар яратишдир. Агар каналлардан
бири тўсилиб қолса ёки банклари билан муаммо юзага келса, улар-
да бошқа каналлар мавжуд бўлади; улар буткул ёпилмайди. Ҳар
бир мамлакат ушбу молиявий технологиянинг ривожланишидан
фойда кўради, аммо кичик ривожланаётган мамлакатлар ва кам-
бағал мамлакатлар, менимча, нисбатан кўпроқ наф кўради, чунки
бу уларга жаҳон молия бозорларида ўз ўрнига эга бўлиш имкони-
ятини беради. Тўғри, уларга таълим керак – ҳаммага эмас, балки
бу бозорлардан фойдалана оладиган одамларга таълим бериш
назарда тутилмоқда. Бироқ бу амалга ошириш мумкин бўлган нар-
са. Бу мамлакатларнинг энг яхши имкониятларга эга бўлишига ҳеч
қандай тўсиқ йўқ.

Билишимча, Жаҳон банкида илгари шундай дастур бўлган,
ҳозир ҳам мавжуд бўлса керак, у ерда уларни бу масалалар билан
қандай ишлашга ўргатишади. Албатта, бу таълим талаб қилади.

292