Page 290 - Nobel_10.02.25_Neat
P. 290
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
Мухбир: Иқтисодиёт соҳалари кўпинча четдан қараган одам
ларга жуда назарий туюлади, аммо аслида у кундалик ҳаётимиз ҳақи
да. Назарияни кундалик ҳаётга қандай мослаштириш ва тушунтириш
мумкин? Ахир, у ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланган. Назарий
муаммони тушунтираётганингизда, бу соҳада ҳеч қандай билимга эга
бўлмаган одамларга дуч келганингизда қандай йўл тутасиз?
Роберт Мертон: Хўш, ҳар қандай соҳада бўлгани каби, баъ-
зи муаммолар борки, уларга фақат шу соҳанинг мутахассислари
қизиқиши мумкин. Улар чиндан ҳам жуда техник. Бироқ, асосий
йўналишлар бўйича, иқтисодиётнинг деярли ҳар бир жиҳати ҳақи-
да нима қизиқарли ва муҳимлигини тушунтириб бериш мумкин
деб ўйлайман. Бунинг сири суҳбатдошингизнинг билим даражаси-
ни аниқлаш ва унга мос келадиган тушунтириш усулини топишда.
Агар сиз муаммоларни ва уларнинг моҳиятини чуқур тушунсангиз,
уларни тушунтириб бера олмаслигингиз учун ҳеч қандай сабаб йўқ
деб ўйлайман. Ҳеч бўлмаганда, унинг моҳияти ва аҳамиятини ту-
шунтира оласиз. Уни амалга ошириш жараёнини тушунтириш эса
бироз мураккаб бўлиши мумкин.
Мухбир: Бу сизга ёрдам бердими? Яъни сиз ҳам илмий, ҳам амалий
ишлар, масалан, маслаҳатчилик билан шуғулландингиз. Бу икки соҳада
ҳаракатлана олиш қанчалик муҳим?
Роберт Мертон: Бу ҳам касбий, ҳам шахсий нуқтаи назардан
жуда муҳим бўлиб чиқди. Мен МИТда 18 йил ва Гарвардда 16 йил
тўлиқ ставкада ишлаган бўлсам-да, яъни доимо академияда банд
бўлган бўлсам-да, амалиётчи жамоалар билан ҳамкорлик қилиш
ҳам тадқиқотларим, ҳам бошқа ишларим учун фойдали эканлиги-
ни тушундим. Ҳатто аспирантура талабаси бўлган пайтимда ҳам
жиддий маслаҳат беришни бошлаганман, аммо профессор бўл-
ганимдан сўнг бир-икки йил ичида амалиётга жиддий равишда
киришиб кетдим. Аслида, Нобель мукофоти учун тилга олинган
опционлар нархлаш ҳақидаги мақоламда биз ишлаб чиққан тех-
нологияни «пастга ва ташқарига» деб номланган опсиёнга қўллаш
ҳақидаги бўлим бор эди. Бу вақтда жуда ғалати туюлган бўлса-да,
кейинчалик у бутун дунёда қўлланиладиган экзотик опционлар
деб аталадиган бутун бир саноатнинг асосига айланди.
288
