Page 293 - Nobel_10.02.25_Neat

ИЛМИЙ-ОММАБОП РИСОЛА , II ҚИСМ

қисми эдим» деб айтиш имконияти пайдо бўлади. Бу ёмон ҳис эмас.
Бошқа имкониятлар ҳам бўлиши мумкин, лекин менимча, бу жуда
катта имкониятдир. Айнан шу нарса мени олға ундайди.
Мухбир: Бу жуда яхши. Энди учинчи дунё ва ривожланаётган мам­
лакатлар ҳақидаги саволни давом эттирмоқчиман, бу аслида сиз айт­
ган фикрларнинг давомидир. Улар жуда эскича усулда молиялаштириш
ва ривожланиш билан шуғулланиб келишган, фойда келтирмайдиган та­
ваккалчиликларга қўл уришган ва, албатта, урушлар, можаролар ҳамда
табиий офатлар туфайли жуда катта зарар кўришган. Аммо сиз риво­
жланаётган дунёнинг сакраб ривожланишини қандай тасаввур қиласиз?
Чунки уларда табиий ресурслар, инсон ресурслари албатта мавжуд. Им­
кониятлар жуда катта, аммо улар ҳали жуда орқада қолишмоқда.

Роберт Мертон: Албатта, буни катта қийинчилик ва бу ерда
ўтириб, ҳамма нарса ўз-ўзидан ҳал бўлади, деб айтиш нотўғри
бўларди. Аммо шуни таъкидлаш керакки, агар биз буни нисбий
жиҳатдан ўлчасак, яъни қаерда эдик ва келажак учун қандай им-
кониятлар ёки умидлар бўлиши мумкинлигини ҳисобга олсак, ме-
нинг молия соҳамда янги технологиялар, ишларни бажаришнинг
янги усуллари, хавфни янада самаралироқ тақсимлаш, инвестиция
лойиҳалари ёки бошқа иқтисодий фаолиятлардан хавфни ажратиб
олиш имкониятлари пайдо бўлмоқда. Бу эса мамлакатларга ўз ре-
сурсларини яхшироқ ривожлантириш имконини беради, чунки
улар аслида кўпроқ таваккал қила оладилар. Бу мамлакатлардаги
асосий муаммолардан бири шундаки, улар етарлича бой эмас, шу-
нинг учун кўп таваккал қила олмайдилар ва натижада паст даро-
мадли имкониятларга эга бўладилар. Бу ерда умид шундаки, улар
хавфни дунёнинг бошқа қисмларига тақсимлай оладилар. Бу мен
бир неча дақиқа олдин уй хўжаликлари ҳақида айтган фикрга жуда
ўхшаш.

Хавфни кичик мамлакатларга юкламасдан, уни кенг тақсим-
лашнинг яхшироқ усуллари мавжуд. Агар биз хавфни самарали тақ-
симлаш йўлларини топсак, бу мамлакатларга ўз ресурсларини ри-
вожлантириш имкониятини беради. Бу ресурслар ўз-ўзидан кўпроқ
хавфли бўлиши мумкин, аммо улар бу хавфларни самарали йўқота
олишади ва натижада юқорироқ даромад олишлари мумкин. Бу би-
ринчи жиҳат. Иккинчи жиҳат эса, кичик мамлакатларга хос бўлган

291