Page 27 - สังคมไทยในบริบทโลก
P. 27
สังคมไทยในบริบทโลก
ขอบเขตพื้นที่ที่ชัดเจน (Territorialization) นับเป็นการจัดระเบียบพื้นที่
รูปแบบใหม่ ท าให้การทับซ้อนกันของอ านาจรัฐหมดไป ส านึกของความเป็นชาติมีจินตภาพ
ตามรูปแผนที่ซึ่งประเทศตะวันตกเป็นผู้ก าหนด มีส่วนอย่างส าคัญให้เกิดความรู้สึกความเป็น
ชาติขึ้น ขณะเดียวกันนโยบายของประเทศตะวันตก ทั้งที่มุ่งแต่แสวงประโยชน์ทางเศรษฐกิจ
และการวางพื้นฐานการปกครองประชาธิปไตยแบบตะวันตก ล้วนมีส่วนกระตุ้นให้เกิดความรู้สึก
ชาตินิยมขึ้นในบรรดาประเทศอาณานิคม แต่ส าหรับประเทศไทย ความรู้สึกชาตินิยมแตกต่างไป
จากประเทศเพื่อนบ้าน ทั้งแรงขับเคลื่อนให้เกิดและวิธีด าเนินการ อันเนื่องมาจากประเทศไทยไม่มี
ประสบการณ์จากแรงกดดันของการเป็นอาณานิคม แต่กระนั้นแนวคิดเรื่องชาตินิยมในประเทศไทย
ก็มีที่มาจากอิทธิพลของประเทศตะวันตกและเริ่มขึ้นช่วงเวลาใกล้เคียงกับประเทศเพื่อนบ้าน
โดยรอบ กล่าวคือสมัยรัตนโกสินทร์ตอนกลาง ส านึกของความเป็นชาติเริ่มในหมู่ชนชั้นน าไทย
แต่ทั้งนี้ความเป็นชาตินิยมยังคงแนบแน่นกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ตามโครงสร้างการปกครอง
แบบรวมศูนย์อ านาจภายใต้พระมหากษัตริย์ผู้ทรงทศพิธราชธรรม อีกทั้งพระมหากษัตริย์ไทย
ในยุครัตนโกสินทร์ตอนกลางก็ทรงด าเนินพระราโชบายสร้างอุดมการณ์ชาตินิยมเพื่อสร้างเอกภาพ
ของคนในชาติ
ดังนั้นพระมหากษัตริย์ไทยตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัวจนถึงพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแสดงพระราชอ านาจในฐานะผู้ทรง
ก าหนดวิถีแห่งประวัติศาสตร์ ด้วยการรวมศูนย์อ านาจเข้าสู่พระองค์ การเสริมสร้างพระราชอ านาจ
ดังกล่าวมีผลต่อการลดทอนอ านาจของขุนนาง นอกจากนี้ยังทรงย้ าถึงผลดีทางเศรษฐกิจ
แก่ประชาชนอันเกิดจากการค้าเสรีและทรงสร้างความเจริญทันสมัยนานัปการ รวมทั้งการกระชับ
พระราชอ านาจเหนือดินแดนทุกส่วนในพระราชอาณาจักร นับเป็นการเริ่มต้นกระบวนการสร้าง
รัฐชาติสมัยใหม่ซึ่งแตกต่างจากพระราชอ านาจของพระมหากษัตริย์ไทยในสมัยสังคมจารีต
อย่างสิ้นเชิง (อรรถจักร สัตยานุรักษ์ 2538 : 312 – 316)
การสร้างรัฐชาติสมัยใหม่เป็นพระราโชบายหนึ่งในพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงโปรดฯ ให้มีการปฏิรูปการปกครองทั้งส่วนกลางและ
ส่วนภูมิภาคเมื่อ พ.ศ.2435 เนื่องจากปัญหาการบริหารราชการขาดประสิทธิภาพ การปกครอง
มีลักษณะซับซ้อน ทั้งจากจ านวนประชากรและขอบเขตอ านาจการปกครองที่ขยายไปตามหัวเมือง
จนไปถึงประเทศราช ท าให้อ านาจการเมืองท้องถิ่นหรือขุนนางท้องถิ่นมากขึ้นตามล าดับ
ดังนั้นการปรับปรุงระบบบริหารราชการให้เป็นระเบียบแบบแผนและเป็นเอกภาพภายใต้
ศูนย์อ านาจส่วนกลาง ย่อมส่งผลดีต่อเสถียรภาพแห่งระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ และจ ากัด
67
