Page 24 - test ebook1

จ านงค์ แรกพินิจ

หน่วยการเรียนที่ 2

กระบวนการและวิธีการและการจัดการเรียนรู้เพื่อการเสริมสร้างความเข้มแข็ง

และพัฒนาองค์กรชุมชนและเครือข่ายชุมชน

1. กระบวนการเรียนรู้ขององค์กรชุมชนและเครือข่ายชุมชน

การเรียนรู้ของชุมชนเป็นผลจากการเชื่อมโยงคน ความรู้ และทรัพยากรเข้าด้วยกัน
เป็นการเรียนจากการปฏิบัติ เพื่อแก้ปัญหาและพัฒนาคุณภาพชีวิตของตน การเริ่มต้นเรียนรู้สิ่งใหม่

ของชุมชนเกิดขึ้นจากคนกลุ่มหนึ่งในชุมชนที่เห็นว่าแนวคิดและระบบที่มีอยู่เดิมไม่สอดคล้องหรือ

ตอบสนองความต้องการของชีวิต คนกลุ่มนี้มักเป็นผู้เริ่มต้นวิพากษ์ระบบและแนวคิดเดิม พร้อม

กับการแสวงหาสิ่งใหม่เข้ามาแทน ยิ่งการพัฒนาประเทศตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ ที่รัฐบาลแต่ละยุคจัดท าขึ้นไม่สอดคล้องกับวิถีชีวิตคนในชุมชน การวิพากษ์ก็จะมีมากขึ้น

และหาทางออกก็จะหลากหลายเช่นกัน เช่น กลุ่มออมทรัพย์บ้านคลองหวะ อ าเภอหาดใหญ่ จังหวัด

สงขลา เมื่อ 25 ปีก่อน โดยการไม่ยอมน าเงินที่ได้จากการออมในแต่ละเดือนไปฝากที่ธนาคาร
ซึ่งเป็นแนวคิดหลักของหน่วยงานราชการที่เข้ามาส่งเสริมในขณะนั้น แต่กลับให้กู้ยืมกันเอง ไม่ใช่

เพราะความดื้อรั้นอย่างไร้เหตุผล แต่เป็นผลจากการวิพากษ์แนวคิดและระบบออมทรัพย์ที่ทาง

ราชการเผยแพร่ว่าเป็นการสร้างความร ่ารวยให้ธนาคาร ความส าเร็จของชุมชนไม้เรียง อ าเภอฉวาง
จังหวัดนครศรีธรรมราช จนก้าวขึ้นเป็นผู้น า เป็นโรงเรียนอุตสาหกรรมยางพาราให้กับชุมชน

ชาวสวนยางทั่วประเทศ ที่เกิดจากการวิพากษ์แนวคิดและระบบตลาดยางพาราเมื่อ 20 กว่าปีมาแล้ว

ท าให้ชุมชนไม้เรียงมองเห็นความไม่เป็นธรรมของกลไกตลาดที่กดดันขูดรีดชาวสวนทั้งใน
ด้านราคา น ้าหนักและคุณภาพยางแผ่นดิบ โรงงานยางแผ่นผึ่งแห้งจึงเป็นทางออกที่จะท าให้

ชาวสวนยาง สามารถควบคุมราคา น ้าหนัก และคุณภาพ รวมทั้งสร้างตลาดยางพาราของตนเอง

ชุมชนจ านวนมากในทุกภาคของประเทศไทยที่เริ่มต้นเรียนรู้จากการวิพากษ์แนวคิดและ

ระบบต่าง ๆที่มีอยู่และร่วมกันหาทางออก การเรียนรู้ในลักษณะนี้ท าให้ชุมชนสามารถยืดหยุ่นและ
ปรับตัวได้พร้อมๆ กับการรักษาความสัมพันธ์กับภายนอก โดยเฉพาะหน่วยงานราชการ ดังนั้น

จึงพบว่า หลายชุมชนจะรับแนวคิดและรูปแบบของกิจกรรมที่ราชการส่งเสริมมาปฏิบัติก่อน

ระยะหนึ่ง เมื่อเห็นว่าไม่สอดคล้องหรือตรงกับความต้องการของชุมชน การวิพากษ์ก็จะเริ่มขึ้น
และเกิดการปรับเปลี่ยนตามมา เช่น ชุมชนคลองเปียะและชุมชนนาหว้า อ าเภอจะนะ จังหวัดสงขลา

เป็นตัวอย่างหนึ่งของการเรียนรู้แบบนี้ ชุมชนทั้งสองนี้รับแนวคิดและรูปแบบกลุ่มออมทรัพย์

มาจากระบบการส่งเสริมของทางราชการ แล้วปรับเปลี่ยนแนวคิด สร้างรูปแบบของตัวเองขึ้น

องค์กรชุมชนและเครือข่ายชุมชน 19