Page 25 - test ebook1
P. 25
ภายหลัง จนคลองเปียะเป็นชุมชนที่มีกลุ่มออมทรัพย์ใหญ่สุดของประเทศ และนาหว้าเข้าสู่ชุมชน
สวัสดิการ
การเรียนรู้ของชุมชนไม่ได้สิ้นสุดที่การเริ่มต้นอย่างการเรียนในระบบการศึกษาในปัจจุบัน
ตรงกันข้ามการเรียนรู้จะก่อให้เกิดการวิพากษ์ ซึ่งอาจวิพากษ์แนวคิดและระบบทั้งหมดหรือ
เพียงบางส่วน การวิพากษ์นี้เองที่ท าให้เกิดความเคลื่อนไหว เกิดการปรับเปลี่ยน เกิดการเชื่อมโยง
จากกิจกรรมหนึ่งไปสู่กิจกรรมอื่นอย่างไม่จบสิ้น ทั้งหมดนี้เป็่ นกระบวนการเรียนรู้ของชุมชน
กรณีศึกษา กระบวนการเรียนรู้ของชุมชน
ชุมชนน ้าขาว อ าเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ผู้ริเริ่มการออมทรัพย์เพื่อสวัสดิการ เริ่มต้นจาก
ผู้น าชุมชนตั้งค าถามต่อระบบสวัสดิการของรัฐในขณะนั้ น ท าไมชาวบ้านที่ยากจน
เบิกค่ารักษาพยาบาลจากรัฐไม่ได้ยามเจ็บป่วย (เพราะไม่ใช่ข้าราชการ) ท าอย่างไรให้คนเหล่านี้
เบิกค่ารักษาพยาบาลและมีสวัสดิการยามเจ็บป่ วย (ต้องสร้างระบบสวัสดิการของชุมชน)
การตั้งค าถามและหาค าตอบแบบนี้น าไปสู่กลุ่มสัจจะออมทรัพย์แบบพัฒนาครบวงจรชีวิต
ของชุมชนต่าง ๆ ในต าบลน ้าขาว เมื่อเกิดกิจกรรมนี้แล้ว ค าถามหรือการวิพากษ์อื่นๆ ก็จะตามมา
เช่น สวัสดิการที่จัดให้ควรเป็นอย่างไร (เกิดระบบจัดการสวัสดิการในชุมชน) นอกจากรายได้
จากก าไรของกลุ่มออมทรัพย์แล้วทางเลือกอื่นเป็นอย่างไร(เกิดร้านค้าชุมชน) การเคลื่อนไหว
การเกิดกิจกรรมต่อเนื่องที่จะตามมาเป็นกระบวนการเรียนรู้ของชุมชนน ้าขาว เช่นเดียวกับ
ชุมชนอื่น ๆ ที่กระบวนการเรียนรู้เกิดจากการวิพากษ์ในลักษณะตั้งค าถาม หาค าตอบ ลงมือปฏิบัติ
ชุมชนไม้เรียงเรียนรู้ยางพาราจากโรงงานยางแผ่นผึ่งแห้ง ในช่วง 10 ปีแรกดูเหมือนว่า
อนาคตชาวสวนยางจะสดใส แต่ภาวะราคายางที่ผันผวนในช่วงหลัง ซึ่งเป็นผลจากระบบตลาดและ
การผูกขาดระดับชาติและระดับโลก ชุมชนไม้เรียงจึงตั้งค าถามใหม่อีกครั้ง เริ่มวิพากษ์ใหม่ผ่านทาง
แผนแม่บทยางพาราไทย ซึ่งเป็นการวิเคราะห์ ตั้งค าถาม และเสนอทางออกต่อรัฐบาลในขณะนั้น
เพื่อเปลี่ยนโครงสร้างของตลาดและการจัดการใหม่ แม้ว่าไม่ได้รับการตอบสนองจากรัฐ แต่ชุมชน
ได้สรุปบทเรียนและตั้งค าถามใหม่ เมื่อไม่อาจพึ่งพายางพาราเพียงอย่างเดียวได้อีกต่อไป มีแนวทาง
ใดที่จะท าให้อยู่รอดได้ในสังคมปัจจุบัน ค าถามนี้ท าให้ชุมชนไม้เรียงต้องแสวงหาค าตอบ
และเรียนรู้ภายใต้ปรัชญาใหม่ คือเรียนในสิ่งที่ต้องรู้ และเรียนในสิ่งที่ควรรู้ ซึ่งมีวิธีการหรือ
การจัดการและเครื่องมือเรียนรู้ที่ซับซ้อนกว่าเดิม
ก่อนหน้านี้ชุมชนไม้เรียง ตั้งค าถามและแสวงหาค าตอบต่อระบบและกลไกตลาดของ
ยางพาราไทย การวิพากษ์ยุคปัจจุบันเริ่มจากการตั้งค าถามและแสวงหาค ารอบต่อระบบทุนสินเชื่อ
เพื่อการเกษตรสุขภาพ ระบบเกษตรกรรมแบบพืชเดี่ยว และตลาดสินค้าอุปโภคและบริโภค การ
แสวงหาค าตอบเหล่านี้ไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องใช้วิธีการและเครื่องมือเรียนรู้ใหม่ นี่คือจุดเริ่มต้นของ
กระบวนการเรียนรู้เพื่อจัดท าแผนแม่บทชุมชนไม้เรียง
องค์กรชุมชนและเครือข่ายชุมชน 20
