Page 13 - Gramatyka dla praktyka III wersja flipbook 2024
P. 13
PODMIOT
Podmiot to część zdania wyrażająca wykonawcę czynności. Odpowiada na pytanie kto? lub co?, np. Kucharz przygotowuje kolację.
Torba leży na krześle.
Podmiot może być wyrażony różnymi częściami mowy. PODMIOT
część mowy przykład część mowy przykład
rzeczownik Architekt projektuje domy. liczebnik Pięciu siedzi na korytarzu.
zaimek One są pracowite i utalentowane. bezokolicznik Nie jest łatwo pracować za granicą.
imiesłów
przymiotnik Chory czeka w szpitalu na badania. Czytający ma piękny głos.
przymiotnikowy
FORMA PODMIOTU W ZDANIU
1. Podmiot w mianowniku – np. Karol zdał egzamin. Oni nie idą do teatru. Szczęśliwi żyją dłużej.
2. Podmiot w dopełniaczu: t e o r i a
a) może wskazywać na nieobecność, nieistnienie, brak, np. Nie ma go w pracy. Zabrakło wody. (więcej informacji w rozdziale
ORZECZENIE I RÓWNOWAŻNIK ZDANIA); o podmiot taki pytamy przy użyciu zaimków kogo? czego?, np. Kogo nie ma
w pracy? Czego zabrakło? (więcej informacji w rozdziale ZDANIA PYTAJĄCE);
b) występuje, gdy towarzyszy mu liczebnik od 5 wzwyż, np. Pięć jabłek leżało na stole. Dwudziestu nauczycieli wzięło udział
w spotkaniu (więcej informacji w rozdziale ORZECZENIE I RÓWNOWAŻNIK ZDANIA);
c) występuje po liczebniku zbiorowym (np. dwoje, troje, czworo), używanym, kiedy mówimy o istotach niedorosłych (dzieciach
i zwierzętach) oraz osobach różnej płci, np.: Dwoje dzieci jadło kanapki. Piętnaścioro studentów pisze test;
d) stosuje się po określeniach typu: mało, dużo, wiele / wielu, kilka / kilku, trochę, np. Kilka książek stoi na regale. Na koncie jest mało
pieniędzy;
e) występuje, gdy rzeczownikowi męskoosobowemu towarzyszą liczebniki 2, 3, 4, np. Dwóch / Trzech / Czterech studentów mieszka
na parterze. Jeśli liczebniki 2, 3, 4 mają formę dwaj / trzej / czterej, wówczas występuje podmiot w mianowniku: Dwaj / Trzej /
Czterej studenci mieszkają na parterze;
f) podmiot w dopełniaczu zawsze wymaga orzeczenia w 3. os. lp. (w czasie przeszłym i przyszłym złożonym w rodzaju nijakim).
3. Podmiot domyślny - nie ma podmiotu wyrażonego osobnym słowem, jednak na podstawie osobowej formy czasownika można
się domyślić, kto lub co jest wykonawcą czynności, np. (Ja) Znam tę nową nauczycielkę. (Wy) Idziecie z nami?
4. Podmiot szeregowy – składa się z co najmniej dwóch równorzędnych elementów. Oznacza to, że jest kilku wykonawców
czynności, np. Basia, Zosia i Ilona uwielbiają czekoladę. Podmiot szeregowy może składać się również z rzeczownika
i wyrażenia przyimkowego (z przyimkiem z), np. Matka z córką są na zakupach.
5. Podmiot zbiorowy – wyrażony jest rzeczownikiem w mianowniku w liczbie pojedynczej, oznaczającym zbiorowość,
np. młodzież, małżeństwo, rodzeństwo, grupa: Grupa była wczoraj w Warszawie. Dzisiejsza młodzież jest w trudnej sytuacji.
FORMA PODMIOTU A ORZECZENIE
Orzeczenie dopasowuje się do podmiotu.
Podmiot wyrażony zaimkami
podmiot orzeczenie przykład
Kto chodzi na kurs polskiego?
kto / ktoś / nikt chodził / chodzi / będzie chodził Ktoś chodził po trawniku.
Nikt nie będzie chodził bez czapki.
Co tu się dzieje?
działo się / dzieje się /
co / coś / nic Coś się działo na ulicy?
będzie się działo
Nic tu się nie będzie działo.
11
