Page 87 - Педагогика
P. 87
ҚИЯЛ
Қ иял ұғымы. Жанның ѳзінде бұрыннан бар
суреттеулерден жаңа суреттеулер жасай алуы қиял деп
аталады.
Мысалы, қанатты ат, яғни тұлпар болады деп қиял қылу,
жеті басты адам яғни жалмауыз болады деп қиял қылу
сықылды. Бірақ адам жанында тіпті болмаған суреттеулерден
сурет жасай алмайды. Мысалы, тума соқыр заттардың түстері
туралы қиял жүргізіп, түстерді ешбір уақыт біле алмақ емес.
Еріксіз һәм ерікті қиял. Егер жанымыздағы суреттеулерді
біз билемей, суреттеулер бізді билеп алып кетсе, яғни
жанымыздағы суреттеулерден жаңа бір суреттеу жасаймыз
деп ѳзіміз қайрат жұмсамай, бар суреттеулерден жаңа
суреттеулер ѳздері жасала берсе, міне, жанның осы ісі яғни
бұрынғы суреттеулерден жаңа суреттеудің ѳз еркімен жасалуы
еріксіз қиял, бос қиял яки мечта деп аталады. Ояу отырып
берекесіз бос қиялға батып отыру, яки ұйықтап жатқанда түс
кѳру сықылды. Ал енді жанымызда бар суреттеулерден жаңа
суреттеулерді қайрат жұмсап, ѳзіміз тілеп жасау ерікті қиял,
берекелі қиял яки фантазия деп аталады. Мысал үшін
Міржақып Дулатовтың «Бақытсыз Жамалын» алайық. Дәл
83
