Page 29 - GEH1101-เอกสารประกอบการเรียนการสอน-unit1
P. 29
สุนทรียภาพกับชีวิต
อย่างไรก็ตาม แนวคิดที่สมเหตุสมผลกว่าความเข้าใจของคนส่วนใหญ่ในด้าน
ประสบการณ์สุนทรียภาพ ได้รับการน าเสนอโดยจอห์น ดูอี (John Dewey 1859 – 1952) นัก
ปรัชญา นักจิตวิทยา นักปรัชญาเศรษฐศาสตร์ (georgist) นักปฏิรูปการศึกษา ชาวอเมริกันที่กล่าว
ว่า ประสบการณ์หนึ่งกรณี (an experience) เป็นผลผลิต ซึ่งบางคนอาจกล่าวว่าเป็นผลลัพธ์ (bi-
product) ของปฏิสัมพันธ์สะสมต่อเนื่องระหว่างตัวสิ่งมีชีวิตเองกับสิ่งแวดล้อม ทฤษฎีสุนทรียภาพ
[50]
และลัทธิการวิจารณ์ไม่อาจสร้างขึ้นมาได้จากแนวคิดอื่นใดได้เลย โดยความหมายคือสุนทรียภาพ
และการวิจารณ์ด้านศิลปะต่างล้วนต้องเกี่ยวข้องกับประสบการณ์หนึ่งกรณีเสมอ ทั้งนี้
ประสบการณ์หนึ่งกรณีตามความหมายของจอห์น ดูอี มิได้มีความหมายเหมือนดังที่ผู้คนทั่วไป
หมายถึงสิ่งที่ด าเนินไปตามประสบการณ์ (experience) ในชีวิตประจ าวัน เพราะประสบการณ์ที่
เกิดขึ้นในชีวิตประจ าวันเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างไม่ต่อเนื่องแต่ต้นจนจบ ตรงกันข้ามมักมีการขาดจาก
กันบางช่วงบางตอนด้วยสิ่งขัดขวางอย่างอื่นเข้าไปสอดแทรก ดังนั้น ประสบการณ์ที่เกิดขึ้นใน
ชีวิตประจ าวันจึงมิใช่ประสบการณ์หนึ่งกรณีที่หมายถึงประสบการณ์หนึ่งอย่าง ซึ่งเกิดขึ้นเมื่องาน
หนึ่งชิ้นจบสิ้นลงอย่างสมบูรณ์ด้วยความพึงพอใจ ประสบการณ์หนึ่งอย่างนั้นต้องด าเนินไปอย่าง
ต่อเนื่องเป็นอิสระ แต่ละห้วงแต่ละตอนของการด าเนินไปยังได้หลอมรวมเข้าเป็นเอกภาพเดียวกัน
นอกจากนั้นประสบการณ์หนึ่งอย่างนั้นต้องมีความเป็นปัจเจกเอกเทศ (individual and singular)
มีจุดเริ่มต้นและสิ้นสุดโดยตัวเอง มีโครงเรื่องของตนเอง มีคุณสมบัติเอกเทศแผ่ซ่านตลอดทั่วทั้ง
ประสบการณ์หนึ่งอย่างนั้นอย่างกอปรไปด้วยปัญญาและอารมณ์ (intellectual and emotional)
ดังนั้น ประสบการณ์สุนทรียภาพจึงไม่อาจถูกขัดขวางตัดตอนด้วยประสบการณ์ที่เกิดใน
ชีวิตประจ าวัน ประสบการณ์สุนทรียภาพจึงนับเป็นความสมบูรณ์ครบถ้วนและมีเอกภาพที่ถูก
ผสานเชื่อมร้อยด้วยอารมณ์ อารมณ์จึงเป็นพลังขับเคลื่อนและตัวประสานของประสบการณ์
[51]
สุนทรียภาพ
แนวคิดเกี่ยวกับสุนทรียภาพของจอห์น ดูอี มีคุณค่าด้านประโยชน์ต่อการอธิบาย
ความหมายของเกณฑ์อธิบายประสบการณ์สุนทรียภาพอย่างยิ่ง แม้ปรากฏมีค าว่า “เกี่ยวกับ
ศิลปะ” (artistic) และค าว่า “เกี่ยวกับสุนทรียภาพ” (aesthetic) ที่ยังไม่สามารถเชื่อมกันให้
กลายเป็นค าเดียวได้ ซึ่งอาจนับเป็นความไม่สะดวกแก่การสื่อสารความหมายให้เข้าใจโดยตรง
ทันทีทันใด อย่างไรก็ตาม จอห์น ดูอีได้อธิบายว่า ค าว่า “เกี่ยวกับศิลปะ” สามารถเป็นที่เข้าใจได้ว่า
หมายถึงการสร้างหรือการท าสิ่งใด ๆ ให้เป็นสิ่งของ และค าว่า “เกี่ยวกับสุนทรียภาพ” หมายถึงการ
รับรู้ ความซาบซึ้ง และ ความพึงพอใจ ดังนั้น กล่าวได้ว่างานศิลปะเป็นงานที่ก่อให้เกิดสุนทรียภาพ
กล่าวคือผลงานที่ศิลปินสร้างขึ้นต้องเป็นงานที่มุ่งสร้างประสบการณ์หนึ่งอย่างที่จะถูกรับรู้ว่าเกิด
29
