Page 154 - รายงานการวิจัย การพัฒนารูปแบบดูแลสุขภาพผู้สูงอายุด้วยหลักพุทธธรรม วัดสุคนธาราม อำเภอบางซ้าย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา.

140

ทฤษฎีการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุในทางพระพุทธศาสนาจะเน้นกระบวนการพัฒนาจิตด้วยหลักสมถะ
และวิปัสสนา 2. รูปแบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุด้วยหลักจิตภาวนาในทางพระพุทธศาสนาคือ การ
น าหลักจิตภาวนาที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุเช่นอานาปานสติ เมตตาภาวนา สมาธิแนวเคลื่อนไหว มรณัส
สติ เป็นต้น มาบูรณาการกับศาสตร์สมัยใหม่น ามาจัดเป็นกิจกรรมฝึกอบรมตามกรอบเวลาที่เหมาะสม

ใน 4 ด้าน คือ กาย จิต สังคม และปัญญา 3. ผลจากการทดลองพบว่าก่อนการอบรมโดยภาพรวม
ผู้สูงอายุดูแลสุขภาพอยู่ใน ระดับปานกลาง แต่หลังการอบรมโดยภาพรวมผู้สูงอายุดูแลสุขภาพอยู่ใน
ระดับมากเมื่อ พิจารณาเป็นรายด้านพบว่า ด้านสังคม ด้านปัญญา และด้านจิตใจอยู่ในระดับมาก
ส่วนด้านร่างกายอยู่ในระดับปานกลาง มีนัยส าคัญทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบกันที่ระดับ .05

2) พระราเชนทร์ วิสารโท ท าการวิจัยเรื่อง บูรณาการพุทธธรรมกับระบบการดูแล
13
สุขภาพระยะยาว ส าหรับผู้สูงอายุของอ าเภอศรีวิไล จังหวัดบึงกาฬ ผลการวจิยั พบว่า ในค าสอนทาง
พระพุทธศาสนา การด ารงชีวิตอยู่อย่างมีคุณภาพมีความสุขที่แท้จริงเป็นสิ่งส าคัญ จึงสอนให้ปฏิบัติ
ทางกายและจิตใจควบคู่กันไปอย่างพอดีตามหลักมัชฌิมาปฏิปทา ซึ่งสรปุได้ว่าในหลักภาวนา ๔ เพื่อ

พัฒนาพฤติกรรมทางกาย พัฒนาศีล พัฒนาจิตใจ พัฒนาความรู้ความเข้าใจให้สมบูรณ์พร้อม ส าหรับ
การวัดผลการพัฒนาตามหลักภาวนานั้น อาจใช้วิธีตรวจสอบคุณสมบัติของบุคคล โดยหลักภาวติ ๔
ประการ คือ ภาวติกาย มีกายที่พัฒนาแล้ว ภาวติศีล มีศีลที่พัฒนาแล้ว ภาวติจิต มีจิตพัฒนาแล้ว และ

ภาวติปัญญา มีปัญญาที่พัฒนาแล้ว ซึ่งผู้สูงอายุสามารถน ามาบรูณาการเพื่อสร้างความสุขในชวีติได ้
โดยมีรูปแบบกิจกรรม คือ สุขสบาย สุขสนุก สุขสง่า สุขสว่าง และสุขสงบ
14
3) พระสุนทรกิตติคุณ ท าการวิจัยเรื่อง หลักพุทธธรรมกับการดูแลสุขภาพแบบ
องค์รวมในผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุเป็นวัยแห่งความเสื่อมถอย แนวคิดทางพระพุทธศาสนาได้กล่าวถึง
องค์ประกอบในการด าเนินชีวิตที่มีองค์รวม 3 ด้าน มีชื่อว่า ไตรสิกขา กล่าวคือ (1) การพัฒนาด้าน

ความสัมพันธ์กับ สิ่งแวดล้อม ทั้งสิ่งแวดล้อมด้านกายภาพและสิ่งแวดล้อมทางสังคม เรียกรวมกันว่า
ศีล (2) การพัฒนา ด้านจิต และสุขภาพให้เป็นจิตใจที่ดีงาม เข้มแข็ง มีความสุข โดยมีเจตจ านงที่เป็น
กุศล และมีสภาพเอื้อพร้อมต่อการใช้งานทางปัญญา เรียกสั้นๆ ว่า สมาธิ (3) การพัฒนาด้านปัญญา

ซึ่งการด าเนินชีวิต เป็นองค์รวมทั้ง 3 ดังนั้น ต้องอาศัยความสัมพันธ์และเชื่อมโยงถึงกันอย่างต่อเนื่อง
และแนวคิดหลักไตรสิกขา สามารถน ามาพัฒนา 4 ด้าน คือ ภาวนา 4 การดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุสู่
การด าเนินชีวิตที่ดีงามได้นั้น หลักไตรสิกขาเพื่อการดูแลสุขภาพตนเอง สามารถน าไปพัฒนา 4 ด้าน
คือ ภาวนา 4 ประกอบด้วย กายภาวนา คือ การดูแลตนเองด้ายกายภาพ ศีลภาวนาคือ การดูแล

ตนเองด้านสัมพันธภาพกับผู้อื่น จิตภาวนา คือการดูแลสภาพจิตใจตนเอง และปัญญาภาวนา คือการ
คิดพิจารณาทุกสิ่งทุกอย่างอย่างรอบคอบ บุคคลที่ปฏิบัติตามหลักภาวนา 4 ย่อมส่งผลให้มีความสุขดี
ตามมา เพราะเป็นการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมอย่างแท้จริง

12 พระมหานิพนธ์ มหาธมฺมรกฺขิโต, และคณะ “การพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพผูสูงอายุดวยหลัก
จิตภาวนา”, วารสารสถาบันวิจัยพิมลธรรม ปีที่ 4 ฉบับที่ 1 ประจ าเดือน มกราคม – มิถุนายน 2560 , 100- 109.
13 พระราเชนทร์ วิสารโท, “บูรณาการพุทธธรรมกับระบบการดูแลสุขภาพระยะยาว ส าหรับผู้สูงอายุ
ของอ าเภอศรีวิไล จังหวัดบึงกาฬ”วารสารมหาจุฬาวิชาการ, 2560. ปีที่ 4 ฉบับที่ 2 76-91
14 พระสุนทรกิตติคุณ,“หลักพุทธธรรมกับการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมในผู้สูงอายุ 12”วารสารมหา
จุฬาวิชาการ, 2559,2560 ปีที่ 3 ฉบับที่ 1 :หน้า15, 13 -25. 12