Page 69 - ห้องสมุด

ห น้ า | 69

เรื่องที่ 5 สํานวนภาษา

สํานวนภาษา
สํานวนภาษา หมายถึง ถอยคําที่มีลักษณะพิเศษ ใชเพื่อรวบรัดความที่ยาวๆ หรือเพื่อ

เปรียบเทียบ เปรียบเปรย ประชดประชัน หรือเตือนสติ ทําใหมีความหมายลึกซึ้งยิ่งกวาถอยคําธรรมดา

สํานวนภาษามีความหมายคลายกับโวหารซึ่งรวมถึงอุปมาและอุปไมย บางครั้งจะเรียกซอนกันวา
สํานวนโวหาร คนไทยใชสํานวนหรือสํานวนภาษามานานจนถึงปจจุบัน จึงมีสํานวนภาษารุนเกาและ

สํานวนที่เกิดขึ้นใหม สํานวนภาษาเปนวัฒนธรรมทางภาษาซึ่งเปนมรดกตกทอดมาถึงปจจุบัน และ

สืบสานมาเปนสํานวนภาษารุนใหมอีกมากมาย
ภาษาไทยที่เราใชพูดจาสื่อสารกันนั้น ยอมมีสองลักษณะ ลักษณะหนึ่งคือ เปนถอยคํา ภาษาที่

พูดหรือเขียนกันตรงไปตรงมาตามความหมาย เปนภาษาที่ทุกคนฟงเขาใจกัน อีกลักษณะหนึ่งคือถอยคํา
ภาษาที่มีชั้นเชิงผูฟงหรือผูอานตองคิดจึงจะเขาใจ แตบางครั้งถาขาดประสบการณดานภาษาก็จะไม

เขาใจ ภาษาที่มีชั้นเชิงใหอีกฝายหนึ่งตองคิดนี่เอง คือสํานวนภาษา บางคนเรียกวา สําบัดสํานวน

สํานวนภาษามีสักษณะตาง ๆ ดังกลาวขางตนนั้นเรียกแตกตางกัน ดังนี้
1. สํานวน คือ สํานวนภาษาที่ใชเพื่อเปนการรวบรัดตัดขอความที่ตองพูดหรืออธิบายยาว ๆ

ใหสั้นลงใชเพียงสั้น ๆ ใหกินความหมายยาว ๆ ได เชน
ปลากระดี่ไดน้ํา หมายถึง แสดงกิริยาทาทางดีดดิ้นราเริง

ที่เทาแมวดิ้นตาย ที่ดินหรือเนื้อที่เพียงเล็กนอย ไมพอจะทํา

ประโยชนอะไรได
เลือดเย็น ไมสะทกสะทาน เหี้ยม

แพแตก พลัดพรากจากกันอยางกระจัดกระจาย ไมอาจ

จะมารวมกันได
ไมมีปมีกลอง ไมมีปมีขลุย ไมมีเคามากอนเลยวาจะเปนเชนนี้ จู ๆ ก็เปน

ขึ้นมา หรือตัดสินใจทําทันที
รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา หมายถึง ใฝดีจะมีสุข ใฝชั่วจะพบความลําบาก

สวยแตรูป จูบไมหอม มีรูปรางหนาตางาม แตความประพฤติและ

กิริยามารยาทไมดี
อดเปรี้ยว ไวกินหวาน อดใจไวกอน เพราะหวังสิ่งที่ดี สิ่งที่ปรารถนาขางหนา

ฯลฯ