Page 51 - 10_niigem_sudlal_Neat

БҮЛЭГ
ЭРХ ЗҮЙ
3

юм. 1948 оны Õүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын орøил хэсэгт: Õүн төрөлхтний
гэр бүлийн бүх гиøүүдийн хүний эрхэм чанар болон салøгүй эрхүүдийг хүлээн
çөвøөөрөх нь дэлхий дээрх энх тайван, эрх чөлөө, øударга ёсны үндэс гэсэн
байдаг. Õүний эрхийн тухай олон улсын гэрээнүүд болон ардчилсан улсуудын
үндсэн хуульд хүнийг хүнийх нь хувьд хүлээн çөвøөөрсний үндсэн дээр хүн
бүр үçэл бодлоо илэрхийлэх, øаøин øүтэх, эвлэлдэн нэгдэх, хувийн амьдрал
халдаøгүй байх çэрэг үндсэн эрх, эрх чөлөөг баталгаатай эдлэх талаар тусган,
хамгаалах мåханиçмыг çаасан байдаг. Õүний эрхэм чанар бол хүний эрх, эрх
чөлөөний үндэс юм. Õүний эрхэм чанар нь дараах үндсэн øинжтэй. Үүнд:

• Õүний эрхэм чанар нь хүн бүрд адилхан байдаг.
• Õүнээс хүний эрхэм чанарыг нь салгаж болдоггүй.
• Õүний эрхэм чанарт халдаж болохгүй.
• Õүний эрхэм чанар нь үл хэмжигдэх үнэт çүйл.
Õүний эрхэм чанар нь хүний эрхтэй øууд холбоотой байдаг. Õүний эрх
нь арьсны өнгө, үндэс угсаа, øаøин øүтлэг, нийгэмд эçлэх байр суурь, нас
хүйс, улс төрийн үçэл бодлын ялгаатай байдлыг үл харгалçан хүн төрөлхтний
гиøүүний хувиар хүн бүрд эрх тэгø çаяагдсан өгөгдөл юм. Өөрөөр хэлбэл хүн
бүр төрөхөөсөө эрх чөлөө, нэр төртэй, эрхийнхээ хувьд адил, ижил үнэ цэнтэй.
Õүн бүр амьд явах, өөрийн давтагдаøгүй, онцлог байдлаа хадгалах, нандин
чанараа мэдрэн хэнээс ч хамааралгүй, хараат бусаар эрх чөлөөтэй, нэр төр,
үнэ цэнтэйгээр амьдрах, амьдралаа хүссэнээрээ øийдэх, үүний тулд сонголт
хийх боломжийг өөртөө агуулж төрдөг. Эдгээр нь çөвхөн хувь хүнд өөрт нь
çаяагддаг, өөрийг нь тодорхойлогч өвөрмөц, давтагдаøгүй øинж юм.

ДААЛГАВАР Эх сурвалжтай ажиллаарай
2
Õүний эрх гэдэг нь танд байх ёстой бүх эрхүүд
юм. Тухайлбал, өмчтэй байх, үçэл бодлоо чөлөөтэй
илэрхийлэх, адил тэгø байх эрх гэх мэт. Õүний эрх
хэçээ үүсэж бий болсон бэ? Эртний ихэнх соёл
иргэнøлийн үåд хүний эрх бодитойгоор орøиж
байсангүй. Õүчтэй хэн нэгэнтэй нэг талд орж байж
гэмээнэ амар тайван байх бололцоотой, харин сул
дорой байсан тохиолдолд бүх çүйл эсрэгээрээ байх
Сирусын бортого
тийм л нөхцөл байдал ноёрхож байжээ. Чухам ийм
үåд л Âавилоны хаан Аугаа Сирус анх боолуудыг чөлөөлөн, бүх хүмүүс ижил
эрхтэй гэдгийг тунхаглан øавар бортого дээр бичиж үлдээсэн. Èнгэж хүний
эрхийг тунхаглах, хүлээн çөвøөөрөх тухай асуудал түүхэнд анх үүссэн байдаг.
Õүний эрхийн ойлголт нь ÍТӨ V-VI çууны үåд
Эртний Грåкийн софистуудын боловсруулсан
“байгалиас çаяасан жам ёсны буюу çаяагдмал
эрх”-ийн сургаалаас эхлэлтэй гэж үçдэг. Үүнийг
жам ёсны хууль гэж нэрлэсэн Энэ сургаал нь ÍТӨ
III çууны үåийн Ðомын хуульчдын жам ёсны эрх
çүйн номлолоор баяжин, улмаар 1215 онд Английн

51