Page 69 - 10_niigem_sudlal_Neat

БҮЛЭГ
ЭРХ ЗҮЙ
3

1. Äээрх баримт бичгүүд юуны тухай өгүүлж байна вэ?
2. Íийгмийн хамгаалал байх øалтгаан нөхцөлүүд нь юу вэ?
3. Íийгмийн хамгааллын эрх çүйн харилцааны ач холбогдлыг тодорхойлно уу.
Íийгмийн хамгааллын эрх çүйн харилцаа нь бүх иргэдэд хамаарах
бөгөөд өндөр наслах, эмнэлгээр эмчлүүлэх, өвдөх, хөгжлийн бэрхøээлтэй
болох, ажилгүй болох çэрэг тохиолдолд нийгмийн даатгалын болон нийгмийн
халамжийн туслалцааг авах, түүнийг дуусгавар болгохтой холбогдон үүсч буй
харилцаа юм.
Íийгмийн хамгааллын эрх çүйн харилцаа нь нийгмийн даатгал, нийгмийн
халамж гэсэн 2 төрөлтэй. Íийгмийн даатгал нь иргэн болон төр, аж ахуйн нэгж,
байгууллагаас çохих журмын дагуу øимтгэл төлж, нийгмийн даатгалын сан
бүрдүүлэх, даатгуулагч өндөр наслах, хөдөлмөрийн чадвараа алдах, өвчлөх,
ажилгүй болоход өөрт нь, тэрчлэн даатгуулагч нас барахад түүний асрамжид
байсан хүмүүст хууль тогтоомжид çаасан тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр өгөх агуулга
бүхий нийгэм, эдийн çасгийн харилцаа юм.
Íийгмийн халамж гэж хүн амын тодорхой хэсэг болж буй бусдаас дэмжлэг,
туслалцаа øаардаж байгаа ахмад настан, эх, хүүхэд, тахир дутуу хүн, нэн
ядуу амьдралтай иргэнд тэтгэвэр, тэтгэмж олгох, хөнгөлөлт, үйлчилгээ үçүүлэх
чиглэлээр тэдний амьжиргааг дээøлүүлэх, түүнчлэн хүүхэд төрүүлсэн эх, бүтэн
өнчин хүүхэд үрчлэн авсан эх /эцэг/ болон ихэр хүүхдэд тэтгэмж олгох агуулга
бүхий нийгмийн хамгааллын арга хэмжээг хэлнэ.
Íийгмийн даатгалд албан журмаар болон сайн дураар гэсэн 2 хэлбэрээр
хамрагдана. Íийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай
хуульд çааснаар “тэтгэврийн даатгалын сангаас даатгуулагчид олгох тэтгэвэр
нь: өндөр насны, тахир дутуугийн, тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр” гэсэн төрөлтэй
байдаг. Өндөр насны тэтгэврийг даатгуулагчийн øимтгэл төлсөн хугацаанаас
хамаарч ялгаатай байдлаар тогтоон олгоно. Өндөр насны тэтгэврийн доод
хэмжээ нь çасгийн гаçрын тогтоосон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний
75 хувиас, хувь тэнцүүлсэн тэтгэврийн доод хэмжээ нь мөн хөлсний 50 хувиас
багагүй байна.
Õүснэгт 3.2. Өндөр насны тэтгэврийн хэмжээ, үүсэх үндэслэл, нэмэгдэл
ѵндэслэл БѶрэн тэтгэвэр Хувь тэнцѶѶлсэн тэтгэвэр
Ѵндѵр насны Нийгмийн даатгалын тэтгэврийн Нийгмийн даатгалын тэтгэврийн
тэтгэвэр даатгалын шимтгэлийг 20-иос даатгалын шимтгэлийг 10-20
тогтоолгох доошгѷй жил тѵлсѵн 60 насанд хѷртэлх жил доошгѷй тѵлсѵн
эрх ѷѷсэх хѷрсэн эрэгтэй, 55 насанд хѷрсэн 60 насанд хѷрсэн эрэгтэй, 55
ѷндэслэл эмэгтэй насанд хѷрсэн эмэгтэй
Тэтгэврийн Даатгуулагчийн нийгмийн Тухайн даатгуулагчид
хэмжээ даатгалын шимтгэл тѵлсѵн сарын тогтоогдвол зохих сарын
дундаж хѵдѵлмѵрийн хѵлсний 45 тэтгэврийг шимтгэл тѵлбѵл
хувиар зохих нийт сарын тоонд хувааж,
Тэтгэврийн 20-иос дээш шимтгэл тѵлсѵн шимтгэл тѵлсѵн нийт сарын
нэмэгдэл жил тутамд 1.5 хувийн нэмэгдэл тоогоор ѷржѷѷлж гаргана.
олгох олгоно
ѷндэслэл Дээрх байдлаар тэтгэвэр тогтоолгосон боловч 12 сараас
доошгѷй хугацаанд ажил хѵдѵлмѵр эрхэлж, нийгмийн
даатгалын шимтгэл тѵлсѵн тэтгэвэр авагч хѷсэлт гаргасан
бол тэтгэврийн хэмжээг анх тэтгэвэр тогтоосон дундаж
цалингаас тооцож, ѵѵрчлѵн тогтооно.

69