Page 7 - อิเหนา
P. 7
- เอกสารประกอบการสัมมนาวรรณกรรมคัดสรรในหนังสือเรียน เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมังกุหนิง -
นิทานปันหยี
เรื่องอิเหนาในชวาเรียกว่า นิทานปันหยี เป็นวรรณคดีที่เป็นที่นิยมมาก จึงมีเนื้อหาแตกต่างกันไปหลาย
สำนวน นอกจากเป็นวรรณคดียอดนิยมแล้ว ละครและหนังของชวาก็ชอบเล่นเรื่องอิเหนา มากกว่าเรื่องใด
ละครขวาเรียกว่า "โตเป็ง" ตัวละครสวมหน้ากากในการแสดงแบบโขนของ ไทย ส่วนหนังเรียกว่า “วายังกุลิต"
การแสดงทั้งสองชนิดต้องมีคนพากย์เรียกว่า "ดาหลัง" คนพากย์ เก่ง ๆ จะพากย์ได้ไพเราะนัก นิทานปันหยีมี
เนื้อความแตกต่างกันไปหลายสำนวนก็ด้วยเหตุที่มีคนพากย์ต่าง ๆ กันนี้ด้วยเช่นกัน เมื่อเรารับวรรณคดีเรื่องนี้
มาเป็นวรรณคดีไทย เรารับเข้ามา 2 สำนวนคือ เรื่องอิเหนา และดาหลัง
ระเด่นปูรฺพจรฺกะ หัวหน้ากองวรรณคดีในราชสมาคมศิลปศาสตร์แห่งเมืองปัตตาเวีย ผู้เขียนหนังสือ
รวบรวมและวิจารณ์นิทานปันหยีฉบับต่าง ๆ ได้กล่าวว่านิทานปันหยีมีหลายฉบับ
1. หิกะยัต ปันหยี สมิรัง เป็นภาษามะลายู แปลจากภาษาชวารุ่นกลาง
2. สรัตกัณฑ ภาษาชวาได้ต้นฉบับจากเมืองโสโล
3. ปันหยี อังเกรนี ภาษาชวาได้ต้นฉบับมาจากเมืองปาเลมบัง เป็นสำนวนที่มีเนื้อเรื่องบริบูรณ์กว่าทุก
สำนวน
4. มาลัด ภาษาโบราณของชวาที่เรียกว่า ภาษากวี นับว่าเป็นสำนวนที่ใกล้กับสมัยอิเหนา ใน
ประวัติศาสตร์ยิ่งกว่าสำนวนใด ๆ สำนวนนี้ได้มาจากเกาะบาหลี
5. อิเหนา ของเขมร มีเนื้อความเช่นเดียวกับอิเหนาเล็กพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 2
และระเด่นปูรพจรก ได้สรุปความเห็นในตอนท้ายว่า นิทานปันหยีน่าจะเขียนกันในตอนท้าย ๆ
ที่ราชอาณาจักรมัชปาหิตเริ่มเสื่อมลงแล้ว ที่ว่า “เริ่มเสื่อม” นั้น ก็เพราะในสมัยที่มัชปาหิตรุ่งเรืองเต็มที่
เป็นสมัยที่ยังนิยมเรื่องจากอินเดีย เช่น รามายณะ มหาภารตะ มากกว่าเรื่องพื้นเมือง และยังใช้ภาษาชวาเก่า
หรือภาษากรี ต่อมาเมื่อมัชปาหิตเริ่มเสื่อม จึงหันไปนิยมเรื่องโบราณของชวาเอง แทนเรื่องพระราม ฯลฯ
หันไปใช้ภาษาใหม่ ที่เรียกกันเดี๋ยวนี้ว่า ภาษาชวารุ่นกลาง และโดยเหตุที่นิทานปันหยีส่วนมากใช้ภาษาชวา
รุ่นกลาง จึงเห็นว่าน่าจะสูงไปกว่า ปีมาแล้ว คือในระหว่างพ.ศ. 1900-2000 คือในระยะเวลาที่อิสลาม
เข้าครอบครองบ้านเมืองแล้วหลังจากความเสื่อมแห่งอาณาจักรมัชปาหิต
ดังได้กล่าวมาแล้วว่า นิทานปันหยีของชวามีหลายสำนวนและผิดเพี้ยนกันไปมากในด้านชื่อตัวละคร
สถานที่และรายละเอียดปลีกย่อย พวกชวาใช้ชื่อพระเอกของเรื่องตลอดจนชื่อเรื่องว่า ปันหยี (โจรป่า) นามว่า
อิเหนา เป็นนามของพระเอกในเรื่องนี้เหมือนกัน แต่เขาไม่ค่อยใช้กันนัก ผิดกับไทยที่ถือว่าปันหยีเป็นนามปลอม
ของพระเอกในระหว่างปลอมตัวเป็นโจรป่าเท่านั้น ทั้งนี้อาจจะเป็นเพราะว่าของชวา ตัวเอกต่างก็ปลอมเป็น
หน้า | 4
