Page 51 - STAV broj 425

agrarni problemi nalazili potpuno u dru-
gom planu, iako u pokretu i njegovom
vodstvu učestvuje veći broj krupnih i
sitnih zemljoposjednika.
Kako su se pregovori bližili kraju, po-
stojalo je sve jasnije da ni jedna strana ne
želi odstupiti od svojih stajališta u bitnim
pitanjima Ulema-medžlisa, reisul-uleme i
mešihata. Na posljednjoj, tridesetoj sjed-
nici, održanoj 23. aprila 1901, konstatira-
lo se da postoje četiri sporne tačke: izbor
i sastav Ulema-medžlisa; postavljanje i
imenovanje reisul-uleme i muftija; pitanje
mešihata i davanje menšure reisul-ulemi
i pitanje državne subvencije. Kutschera
je na kraju izjavio da Zemaljska vlada ne
može pristati na bošnjačke zahtjeve.

konAčAn dogoVor
Nakon nekoliko godina bezuspješ-
nih pregovora i pokušaja nacrta Štatu-
ta, u decembru 1908. nastavljen je rad u
vezi s vjerskoprosvjetnom autonomijom
i određene su osobe koje će definitivno riješeno je slanjem upita šejhul-islamu u odobrenje, a na snagu je stupio 1. maja
utvrditi nacrt Štatuta okupljene u Eg- Carigrad i odgovorom koji je prihvaćen iste godine. Vakufsko-mearifska uprava,
zekutivni odor. Nakon što je anektirala obostrano: izborna kurija bira tri kandi- ukratko, osniva i uzdržava džamije i dru-
Bosnu, Austro-Ugarska nije više imala data za reisul-ulemu, te podnosi Vladi nji- ge islamske, vjerske, prosvjetne i huma-
razloga da sprečava vjerske veze Bošnja- hova imena; pravo imenovanja jednog od nitarne ustanove, ima svoje autonomne
ka s Istanbulom, pošto je to pitanje iz- trojice izabranih za reisul-ulemu pripada organe, koja biraju muslimani svojom
gubilo politički i državnopravni značaj. caru; duhovna kurija na ime imenovanog slobodnom voljom. Zahvaljujući Štatu-
Sredinom decembra 1908. pristupilo se upućuje izjavu šejhul-islamu u Carigrad tu, između ostalog, reformirana je i Gazi
konačnom redigiranju autonomnog sta- radi izdavanja menšure. Kao što je po- Husrev-begova medresu u Sarajevu kao
tuta, što je za mjesec dana obavila poseb- znato, prva dvojica reisul-ulema, Mustafa viši, a Fejzija u Travniku kao niži vjer-
na komisija sastavljena od predstavnika ef. Hadžiomerović i Mehmed Teufik ef. sko-prosvjetni zavod.
vlade i Egzekutivnog odbora. Azapagić, nisu uopće dobili menšure od Zaključak je da su se, a što primje-
Štatutom je predviđeno formiranje šejhul-islama. ćuje i Dervišević, usvajanjem Štatuta za
Vakufskog sabora, koji čine reisul-ulema, Taj je odbor zasjedao tri mjeseca, od autonomnu upravu islamskih vjerskih i
muftije, direktor vakufa i još 24 člana, polovine decembra 1908. do polovine vakufsko-mearifskih poslova u Bosni i
zatim Ulema-medžlis kao vrhovni vjer- marta 1909. godine, i taj je nacrt Štatu- Hercegovini Bošnjaci izborili za više pra-
ski organ, a pitanje izbora reisul-uleme ta 15. aprila 1909. godine dobio carevo va u upravljanju Islamskom zajednicom,
ali i vakufsko-mearifskim poslovima pod
austrougarskom okupacijom. Međutim,
ostvarena samouprava u vjerskim i va-
kufsko-mearifskim poslovima imala je
ograničen značaj jer su okupacione vlasti
zadržale svoje ingerencije u najznačajni-
jim pitanjima iz ovih oblasti.
Iako su rezultati bošnjačke autono-
mne borbe bili značajni, oni su umanjeni
aneksijom Bosne i Hercegovine 7. okto-
bra 1908. godine, jer je time suverenitet
osmanskog sultana nad Bosnom i Her-
cegovinom i de jure ukinut. Odmah po
donošenju Štatuta, tadašnji reisul-ulema
Azapagić podnio je ostavku te je novi
reisul-ulema hafiz Sulejman ef. Šarac
izabran i imenovan po odredbama Šta-
tuta, odnosno, dobio je menšuru od šej-
hul-islama iz Istanbula. Ovako izborena
autonomija Islamske zajednice ukinuta
je 1930. godine u Kraljevini Jugoslaviji,
kad je reisul-ulema Čaušević odbio po-
drediti se diktaturi kralja Aleksandra i
njegovom ovladavanju Islamskom za-
jednicom. n

STAV 28/4/2023 51