Page 64 - STAV broj 321

DRUŠTVO

krupske tvrđave koji je rađen iste godine
saznajemo da je u tvrđavi bilo tada smje-
šteno 12 topova. Stari grad Krupa, iako u
zadnja dva stoljeće prepušten ljudskoj ne-
brizi i zubu vremena, i dalje ponosno stoji
iznad Une i zaljubljenicima prošlosti pri-
ča o ponosu i junaštvu Krajišnika, koji su
stoljećima čuvali zapadne kapije Bosne.

STARI GRAD U JEZERSKOM
Stari grad Jezerski pripada skupini naj-
starijih gradova u Bosni i Hercegovini. Sa-
građen je u istoimenom naselju, 4 kilometra
zapadno od Bosanske Otoke. Prvi se put
spominje 1278. godine pod nazivom Jezera
(Castrum Jhesera). Na području današnjeg
Jezerskog nekada se nalazilo puno močvara
koje su u vrijeme obilnih padavina toliko Jezerski, 1949.
rasle da su formirale prava manja jezera,
po kojima je današnji Jezerski dobio ime. Jezerski danas
U starim geografskim kartama označen je
različitim nazivima: Jezera, Jeserski, Ieß-
zerski, Iesercky, Ieserski, Iserski, Jesser-
sskhi, Ieszerski, Iezera, Jeserckÿ, Jeseriani,
Lesserianicz. Slovenski putopisac Benedikt
Kuripešić, koji je prošao ovim područjem
1530. godine, spominje ga po imenu Nem-
tzig jer je u to vrijeme bio u vlasništvu ple-
mićke porodice Nemčić.
U građevinskom pogledu ovaj je grad
vrlo interesantan predstavnik posebne vrste
starih gradova iz kojih su se kasnije razvile
savršenije tvrđave. U sredini Jezerskog na-
lazi se visoka okrugla kula, čija je debljina
zidova 1,8 metara, a ulaz joj je uzdignut 4
metra iznad nivoa tla. Oko kule se uzdizao
čvrst i 7 metara visok zid u obliku četve-
rougaonika, dužine 16 i širine 12 metara.
Ovaj je grad sazidan prije pronalaska va- dizdara koji su komandirali utvrdom po- njegovog rubnog dijela Trnovac (danas
trenog oružja, što dokazuje okrugao oblik znat je samo Mehmed-aga (oko 1730). Po Hafizovići), i iznenada napali naselje, ko-
otvora u zidu koji su služili za gađanje lu- austrijskom izvještaju od 1834. godine, jom prilikom su ubili nekoliko Bošnjaka
kom i strijelom. Za unutrašnju kulu kaže ovaj je grad bio oštećen, a u njemu su se te spalili Trnovačku džamiju i dvadesetak
se da ju je sazidala djevojka Jezerka iz Bu- nalazila četiri topa. kuća. Nakon što su se pribrali, branitelji
žima, a vanjski zid podigle su Osmanlije Stari grad Jezerski bio je više puta na su uzvratili udarac. Potisnuli su ustanike
po osvajanju Jezerskog kako bi bolje utvr- meti neprijateljskih vojski. U vrijeme Veli- preko rječice Baštre i ubili nekoliko raz-
dile grad. Stanovništvo Jezerskog obično je kog rata 1687. godine popaljen je i opusto- bojnika. U ovom napadu učestvovao je i
stanovalo u kućama van grada, a u vrijeme šen od strane hrvatskih krajišnika, o čemu Petar I Karađorđević, kasniji srpski kralj.
opasnosti sklanjali su se u unutrašnjost. svjedoči i fra Nikola Lašvanin: “1687. godi- Jezerski grad napušten je oko 1838.
Pod osmansku vlast Jezerski je došao ne Hrvati popališe Jezersko i Stinu, razbiše godine. Danas je znatnim dijelom u ru-
1576. godine i uključen je u sastav krupske Turke pod Sazinom, pak pod Ter(ž)cem.” ševinama iako je pod zaštitom države.
kapetanije. Osmanske su vlasti, pored Starog Napadi na Jezerski dešavali su se i u na- Unutar utvrđenja još se nalazi stara dža-
grada, izgradile drvenu džamiju i nekoliko rednim stoljećima. Zna se da je 20. okto- mija i kuća porodice Crnkić. Ova kuća
zgrada i sve to opasale novim bedemima. bra 1789. godine grad napao baron Franjo izvorno je bila aginski čardak koji je na-
U grad je smještena vojna posada, kojom Jelačić, kada je zarobio veći broj Jezerana. kon Drugog svjetskog rata preuređen u
je zapovijedao dizdar, koji je bio potčinjen Uprkos svojoj vojničkoj nadmoći i žestini običnu bosansku kuću. Čardak je odliko-
krupskom kapetanu. Prije Osmanlija, 1563. napada, Jelačić nije uspio zauzeti tvrđavu, vao strmi visoki krov pokriven šindrom,
godine posadu Jezerskog činilo je 16 kra- koja je sve do danas ostala simbolom slobo- a s dvije strane kuće nalazile su se nat-
ljevih vojnika, da bi po zauzeću tvrđave de, hrabrosti i nesalomivog duha stanovni- krivene šetnice (terase) zvane gizintije.
Osmanlije u nju smjestile nešto veći broj ka ovog kraja. Pored austrijskih i hrvatskih Dok je tvrđava imala posadu, u čardaku
vojnika. Pouzdano se zna da se ova posa- četa, Jezerski je napadan i od srpskih usta- je stanovao dizdar, a nakon ukidanja, u
da do polovine 17. stoljeća sastojala od 23 nika. Udružene ustaničke čete Trive Ame- njemu se nalazio muhtar. Vlasnik kuće
graničara, čiji se broj kasnije povećao na lice i Marka Bajalice početkom septembra Asmir Crnkić, potomak jezerskih diz-
30. U prvoj polovini 18. stoljeća posada 1877. godine napale su na Jezerski. Kre- dara, neumoran je istraživač i vrstan
je udvostručena, pa je brojala 60 ljudi, a ćući se šumama od Ćorkovače i Banjana, poznavalac kulturno-historijske bašti-
tvrđava je pojačana s dva manja topa. Od ustanici su neprimjetno došli do Jezerskog, ne rodnog kraja. Pristao je da neka svoja

64 30/4/2021 STAV