Page 68 - BROJ 51/GODINA II/SARAJEVO 25.2.2016.

KULTURA

Gledano tipološki,
moguće je sresti nekoliko
vrsta mihraba koji se
u konačnici svode na
tri oblika: polukružni,
poligonalni i pravougaoni.
Oblik polukružne
niše najprisutniji je u
bosanskohercegovačkim
džamijama. Neizostavan
dio tradicionalnih
bosanskih mihraba jeste
kaligrafski ispis koji se
nalazi odmah iznad niše

koptskim crkvama ono simbolizira stva-
ranje, život i raspeće, u hinduizmu je jaje
simbol ženskog pasivnog principa, dok al-
hemičari smatraju da jaje sadrži sve život-
ne elemente. Mimar Sinan (1500–1588),
osmanski arhitekt par excellence, stavljao
je nojevo jaje unutar džamija kako bi
spriječio nastanak paukovih mreža. Po-
red ovog, postoji i drugo čitanje nojevog
jajeta unutar islamske arhitekture. Kaže
se da noj nakon što snese jaje stalno bdi-
je nad njim. Poput noja, Bog stalno bdije
nad svojim stvorenjem (prema islamskoj
tradiciji Bog se više stara o čovjeku negoli
majka o svome djetetu).

ČETVRTA TAJNA
Bosanski mihrabi kompleksnijeg arhi-
tektonskog rješenja obogaćeni su stalak-
titima poznatim pod nazivom mukarnas.
Kako čini gornji dio mihrapske niše, mu-
karnas se postepeno sužava prema vrhu.
Najčešće je podijeljen u sedam redova, a
Ćazim Hadžimejlić, profesor na Akademiji
likovnih umjetnosti u Sarajevu, to tuma-
či kao sedam stepena usavršavanja ljud-
ske duše. Prvi niz mukarnasa predstavlja
najniži stepen duše, one sklonu zlu, uro-
njenu u tjelesna uživanja. Potom slijedi
drugi stepen duše koja je počela sebe ko-
riti i koja bježi od činjenja grijeha. Treći
stepen mukarnasa simbolizira nadahnu-
tu dušu koja osjeća odvratnost od grijeha
i veću ljubav prema Istini. Četvrti stepen
mjesto je smirene duše ispunjene srećom u
činjenju dobra. Na petoj stepenici nalazi se
zadovoljna duša još više približena Bogu.
Pretposljednji, šesti sloj mukarnasa na mi-
hrabu u prenesenom je značenju stanište
duše kojom je Bog zadovoljan. Duhovno
putovanje završava se na sedmom nivou,
odnosno vrhu niše mihraba koji prema
tumačenju predstavlja najsavršeniji oblik
Gazi Husrev-begova džamija ljudske duše – one koja je uspjela na svom
u Sarajevu (1531), mihrab
putovanju približavanja Apsolutu. n

68 25/2/2016 STAV