Page 37 - STAV broj 391

“Nakon objavljene knjige sedamdesetih
godina Nacionalni i politički razvitak Musli-
mana i nesebičnog profesorskog angažmana
u popisu stanovništva 1971. godine, što je
bila svojevrsna afirmacija bošnjačke naci-
onalne samobitnosti kao jednake drugima
u Bosni i Hercegovini i SFRJ, slijedila su
sumnjičenja i takva politička hajka na pro-
fesora Purivatru i njegovu porodicu da to u
potpunosti mogu shvatiti samo oni koji su
slične hajke iz tih olovnih vremena sami
osjetili na svojoj koži. Nakon toga, u ci-
kličnim periodima, uslijedili su redovni
ataci na profesora Purivatru onih ideologa
i njihovih korteša koji su povampirenim
nacionalizmom devedesetih godina razo-
rili federativnu Jugoslaviju i inaugurirali
zločin i genocid kao sredstvo politike na
ovim prostorima”, pisao je Safet Halilović.
Profesor Purivatra je doživio i to da SHS (tri izdanja) Purivatra je 1974. godi- su istraživanja koja je proveo profesor Pu-
ga satrapi ovih meštara šovinističkog zla ne dobio nagradu Izdavačkog preduzeća rivatra, a koja su publicirana zajedno s is-
1982. godine pošalju u penziju, u njego- “Svjetlost” u Sarajevu za najbolje naučno pitivanjima koja su obavili profesori Mu-
voj 54. godini života, kada je, ustvari, bio djelo te bosanskohercegovačku nagradu za stafa Imamović i Kemal Hrelja, prvi put
u zenitu svoje intelektualne snage i nauč- nauku “Veselin Masleša” za 1976. godinu. u našoj društvenoj stvarnosti ukazala na
ne zrelosti, nastavlja Halilović. Sve je to Purivatra je bio organizator i glavni dugoročno nastojanje velikonacionalnih
učinjeno na takav morbidan način da je autor priloga o Bošnjacima u Općoj enci- srpskih koncepcija da razore ekonomski
profesor Purivatra bio lišen mogućnosti da klopediji Jugoslavije (drugo izdanje). To mu subjektivitet Bošnjaka.
praktično uputi bilo kakav glas prosvjeda je poslužilo kao osnova za knjigu (u ko- “Kao naučnik, on je procijenio da je
javnosti o učinjenoj nepravdi. “Ali profe- autorstvu s Muhamedom Hadžijahićem) formiranje JMO-a u vremenu stvaranja
sor Purivatra podnio je stoički sudbinu i ABC Muslimana 1990. godine. U koautor- države Srba, Hrvata i Slovenaca od bitnog
nastavio dostojanstveno da ide kroz život. stvu s Mustafom Imamovićem i Rusmirom značaja za nacionalnu i političku orijenta-
Bez gorčine, kao da se sve to dešavalo ne- Mahmutćehajićem objavio je 1991. godine ciju bosanskohercegovačkih Muslimana i
kome drugom, nastavio je, kao i do tada, knjigu Muslimani i bošnjaštvo. Prije toga, muslimana uopće u novoj državi. Bilo je
da svima s kojima je dolazio u dodir čini također u koautorstvu s drugim naučni- prošlo tursko doba kao i austrougarsko
samo dobro”, napisao je Safet Halilović. cima, knjigu Rješavanje nacionalnog pita- vrijeme. Nastale su prilike bez pokrovi-
nja u Jugoslaviji. telja. Muslimani su prepušteni sami sebi,
EKONOMSKI GENOCID U toku Agresije objavljuje u časopisu bez zaštite, nepriznati kao politički i drža-
Purivatrino kapitalno djelo bila je mo- Pravna misao studiju Ekonomski aspekt ge- votvorni faktor, a sumnjičeni za grijehove
nografija Jugoslavenska muslimanska orga- nocida nad Muslimanima pod vidom agrarne turskih osvajača i smetnju u nacionalnom
nizacija u političkom životu Kraljevine Srba, reforme u Jugoslaviji (1918-1941). Potom je, razgraničenju susjeda”, piše Arif Tanović
Hrvata i Slovenaca, koja je prvi put objav- u koautorstvu s Mustafom Imamovićem i o Purivatrinoj knjizi.
ljena 1974. godine. Bilo je to obilje nove i Kemalom Hreljom, napisao i objavio knji- Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
do tada nepoznate i nekorištene historij- gu Ekonomski genocid nad bosanskim Musli- već u svom imenu nije priznavala nacio-
ske građe. Istraživački napor Atifa Puri- manima. U tom djelu razmatraju se smisao nalnost Makedonaca, Crnogoraca, Bošnja-
vatre dobija posebno na značaju kada se i suština agrarne reforme u Jugoslaviji s ka i drugih narodnosti (Albanaca, Mađara
zna činjenica da je arhiva JMO izgubljena, njenim višestrukim štetnim posljedicama itd.). Dinastija Karađorđevića i velikosrp-
te da je za rekonstruiranje njene historije za Bošnjake. S tim u vezi ukazuje i na širi ska buržoaska elita ujedinjenje je shvatila
trebalo slijediti često posredne izvore ra- problem neravnopravnog položaja Boš- i prakticirala kao prisajedinjenje i podre-
zličitog porijekla i značaja, kritički ih cije- njaka u Kraljevini Jugoslaviji. đenje svih drugih Srbiji, kao kasnije pro-
niti, a zatim sklopiti u mozaik jednog doba Navedeni su, pritom, karakteristič- glašenoj Jugoslaviji, nastavlja Tanović.
i njegovih ljudskih sudbina i mentaliteta. ni primjeri takvog stanja, zatim značaj Bošnjaci su se našli izvan zakona i zašti-
JMO nastaje 1919. godine kao poli- agrarnog pitanja za Bošnjake, pripreme za te države, prepušteni teroru svake vrste,
tička organizacija ogromne većine Boš- agrarnu reformu i nezakonito zaposjeda- ubistvima, pljačkama, silovanjima, pokr-
njaka koji se grupiraju i zbijaju pod vanj- nje kmetskih selišta i begluka, provođenje štavanju. Atavističke mitske predrasude,
skim pritiscima i u okolnostima praktične i rezultati te bitne antibošnjačke karakte- osvete za Kosovo i za tursku vladavinu i
neravnopravnosti i ugroženosti. Tako je ristike agrarne reforme. Pišući o tome, na sve četiristoljetne grijehe iskaljivane su
JMO, zalažući se za autonomiju Bosne i osnovu izvora različite provenijencije, Pu- nad nedužnim mirnim komšijama, prije
Hercegovine, postala reprezent bošnjač- rivatra je došao do egzaktnih pokazatelja svega nad imućnim vlasnicima zemlje i
kog stanovništva nasuprot dosta intenziv- po kojima je, na osnovu dugoročnog pla- uglednicima u narodu.
noj aktivnosti bošnjačkih intelektualaca na ekonomskog upropašćivanja Bošnjaka, Vlast je tolerirala nezakonito oduzi-
demokrata, nacionalno “opredijeljenih” jedan od ciljeva agrarne reforme bilo opće manje zemlje i slobodno djelovanje haj-
Srba, odnosno nasuprot aktivnosti prohr- uništavanje bošnjačkog nacionalnog kor- dučije, koje je poprimilo oblike pustošenja
vatskih grupa u bošnjačkom korpusu. Za pusa. Taj cilj imao je genocidni karakter. naselja i masakra stanovništva. Dovedena
knjigu Jugoslavenska muslimanska organi- Suština nije bila razotkrivena u Bosni i je u pitanje biološka i duhovna egzistenci-
zacija (JMO) u političkom životu Kraljevine Hercegovini tokom pedeset godina. Stoga ja cijelog naroda, naročito u pograničnim

STAV 2/9/2022 37