Page 81 - STAV broj 221-222

Veli Mahmud-paša Abogović vjerovat-
no je rođen u Kruševcu. Bio je dva puta
veliki vezir (od 1456. do 1466. i od 1472.
do 1474. godine), i to za vrijeme Meh-
meda El-Fatiha, kada su osvojene Bosna
i Srbija. Pisao je poeziju na turskom i per-
zijskom jeziku pod pseudonimom Adni.
Smatra se prvim piscem na orijentalnim
jezicima na našim prostorima. Ostavio je
vakufe na prostoru današnje Srbije, Tur-
ske i Bugarske. Pogubljen je i ukopan u
turbetu u Istanbulu. Mahmud-paša je u
Sofiji ostavio značajne vakufe: džamiju, Sijavuš-pašina džamija, Harmanli
medresu, karavan-saraj. Uvakufio je i do-
sta zemljišnih posjeda i mlinova u blizi- Bugari su Osmanlije istjerali iz današnje Bugarske u periodu od
ni Sofije za izdržavanje tih vakufa. Nje- 1877. do 1912. godine. S odlaskom osmanske vlasti, svi vakufi,
gova je džamija u osmanskom dobu bila tako i vakufi Bošnjaka, prepušteni su na milost i nemilost nove,
poznata kao Velika (Bujuk) džamija. Bila
je jedan od centralnih objekata tadašnje islamofobne bugarske države. Dio bošnjačkih vakufa postoji
Sofije. Dva velika zemljotresa iz 1818. i danas, neki su zadržali svoju prvobitnu funkciju. Neki su
i 1858. godine teško su je oštetila pa je uništeni i zamijenjeni drugim građevinama ili pretvoreni u zelene
džamija napuštena. Tokom Bugarskog
rata za nezavisnost (1877–1878) bugar- površine, a dio je vakufa uzurpiran i pretvoren u objekte druge
ski pobunjenici koristili su je kao vojnu namjene (crkve, magacine, fabrike)
bolnicu. Nakon rata, nove bugarske vlasti
upotrijebile su džamiju kao skladište za MEDRESA PRETVORENA U ZATVOR džamije je 1901/1902. godine u potpunosti
kulturna blaga, a ostale zgrade vakufskog Sofi Mehmed-paša Bosnali porijeklom promijenjen, a 1903. godine osveštana je
kompleksa srušili. Dekretom knjaza Fer- je iz Bosne. Bio je beglerbeg Rumelije, pa kao Crkva Sedam Svetaca. Zgrada medre-
dinanda iz 1892. godine džamija je postala 1547. godine postao drugi vezir. Kasnije je se srušena je 1928. godine.
sjedište novog Nacionalnog muzeja. Od bio beglerbeg Bagdada, Bosne i Budima. Kodža Sijavuš-paša Kanjižanin rođen
tada je više puta dograđivana i renovirana. Ostavio je vakufe na prostoru današnje je u Kanjiži. Bio je carski zet i tri puta ve-
Danas se tu nalazi Nacionalni arheološki Bosne, Turske i Bugarske. U Sofiji je po- liki vezir. Bio je i valija Rumelije. Umro
muzej. Zgrada Mahmud-pašine džamije digao reprezentativni vakufski kompleks je u Istanbulu, gdje mu se i danas nalazi
jedina je zgrada njegovog sofijskog vakufa kojeg su činili: džamija, medresa, bibliote- turbe. Ostavio je vakufe u Turskoj, Ma-
koja je opstala do danas. ka, bolnica, imaret, hamam i karavan-sa- đarskoj, Makedoniji, Bosni i Bugarskoj.
Gazi Jahja-paša Skopljak rođen je u raj. Džamija je završena 1547. godine, a U Sofiji je zgradu nekadašnje Crkve sv.
Makedoniji. Dolazi na dvor Mehmeda kompleks je ovjeren u sudu 1548. godi- Sofije pretvorio u džamiju, dodavši joj
Fatiha. Bio je namjesnik Džezaira (egej- ne. Sofi Mehmed-pašina džamija jedna je dvije munare. Džamija je bila poznata
ska ostrva, Rodos, Galipolje), Čankirija, od rijetkih džamija u Bugarskoj koju je kao Aja Sofija. Služila je svojoj svrsi sve
Rumelije, Anadolije i Bosne. Podigao projektirao poznati mimar Sinan. Dža- dok nije teško oštećena u zemljotresima
je vakufe u Bosni, Turskoj, Makedoniji, mija je u narodu bila poznata kao Crna 1818. i 1858. godine. Dolaskom bugarskih
Rumuniji, Grčkoj i Bugarskoj. U Sofi- (Kara) džamija. Služila je svojoj svrsi sve vlasti 1878. godine džamija je pretvorena
ji je podigao veliki vakufski kompleks: dok Sofija nije postala glavni grad nove u skladište. Poslije 1900. godine započeto
bezistan, karavan-saraj, hamam, česme, bugarske države. Tada je izvršen atak na je temeljito preuređivanje zgrade, tako da
vodovod, više od 150 dućana, stambene vakufski kompleks: džamija je pretvore- je ponovo osveštana kao Crkva sv. Sofije.
objekte. Njegovi sofijski vakufi danas na u skladište oružja, medresa u zatvor, Plovdiv (Filibe) se nalazi u centralnoj
ne postoje. a ostale građevine su srušene. Eksterijer Bugarskoj. Grad je bio centar Rumelijskog

Sijavuš-pašina džamija, Sofija

STAV 30/5/2019 81