Page 59 - STAV broj 207

Džamija u Todorovu Džamija u Todorovu
1994. godine 2019. godine
Bošnjak protiv Bošnjaka, komšija protiv članovi džemata. Svi, bez razlike”, kaže
komšije, a nerijetko i brat protiv brata. Ru- Hamdija ef. Kovačević efendija Kovačević, koji je kao jedan od
ševni objekti todorovske džamije i škole svojih glavnih ciljeva postavio rad s dje-
te stotine privatnih kuća najbolje su osli- com. Tvrdi da je taj segment vjerskog ži-
kavali razmjere tragedije koja se devede- vota ključna stvar za budućnost džemata i
setih godina nadvila nad stanovništvom naselja. “Da se nije desilo sve ovo oko ise-
ovog naselja. ljavanja, broj polaznika bi vjerovatno i da-
Fuad Sulejmanagić mještanin je To- lje rastao. Već drugi put imam i generaciju
dorova koji je početkom ratnih dejstava odraslih džematlija koji pohađaju mekteb
u ovom naselju imao 16 godina: “Od pro- i uče arapsko pismo. I to je dobar išaret za
glašenja tzv. Autonomne pokrajine Zapad- budućnost Todorova”, dodaje Kovačević.
na Bosna 27. septembra 1993. godine To- Iako je bio pripadnik 505. brigade sa
dorovo su okupirale paravojne formacije statusom ratnog vojnog invalida, Hamdi-
Fikreta Abdića. Takvo stanje će potrajati ja-efendija se trudi da među džematlijama
sve do 15. novembra 1993. godine, kada će ne potencira rat i ratne teme. U prvi plan
ga osloboditi jedinice 505. brigade Armije uvijek ističe suštinska pitanja za džemat i
RBiH. Od tada pa sve do proljeća 1994. go- zajednicu. Ne libi se on kazati istinu, ali
dine jedinice Petog korpusa su držale To- je svjestan da te teme danas i nisu baš od
dorovo, nakon čega je počelo oslobađanje primarnog značaja. “Činjenice i istina o
ostalih naselja u pravcu Velike Kladuše. U karakteru međubošnjačkog sukoba ostaju
‘prvoj autonomiji’ Todorovo je bilo jedno nepromjenjive, a svaka priča o suživotu i
od najkrvavijih stratišta. Pored stotinjak pomirenju je dobrodošla. Stalno naglaša-
poginulih boraca na obje strane te nekoliko važnu ulogu u procesu pomirenja, u bu- vam da oko nekih stvari nema priče i da
civila, u znatnoj mjeri su stradali i objek- đenju i razvijanju domoljublja te suoča- ne dozvoljavam da se u mom prisustvu
ti. U ‘drugoj autonomiji’ Todorovo je bilo vanja učenika i njihovih roditelja s nemi- obezvređuje i omalovažava istina za koju
slobodno, iako je linija razgraničenja bila lim događajima iz proteklog rata”, ističe sam se i sam borio, kao i hiljade drugih pa-
prilično blizu. Često je naselje granatira- Sulejmanagić. triota. I toga su moje džematlije uglavnom
no. Jedne prilike su dvije žene poginule od Hamdija Kovačević je već šest godina svjesne. A kad su u pitanju odnosi među
granate. U poratnim godinama poginulim imam džemata Todorovo. “Generalno, stvari mještanima, sve ide u dobrom smjeru.”
pripadnicima Petog korpusa je podignuto su krenule u pozitivnom smjeru. Ne treba
spomen-obilježje kod džamije.” smetnuti s uma činjenicu da je veliki broj OBNOVA TVRĐAVSKE DŽAMIJE
Kao nastavnik OŠ “Todorovo”, u kojoj ljudi ‘do jučer’ bio na suprotnim strana- Naselje Todorovo dijeli sudbinu mno-
radi još od 1996. godine, Sulejmanagić tvr- ma. Danas se većina njih obilaze, zijarete gih drugih naselja koja, zbog udaljenosti
di da je škola u Todorovu osnovana 1936. i razgovaraju. U džamiji smo svi ‘jedno’, od općinskih centara, male šanse za zapo-
godine, a da se nastava u početku odvijala u što je sasvim prirodno za takvo mjesto. šljavanje te općenito siromašnijeg druš-
prostorijama mekteba. “Kasnije je izgrađen Ali i kad je riječ o nekim drugim dešava- tvenog života, sve teže i teže zadržavaju
objekt stare škole koji više nije u funkciji njima, nekim svečanostima, i tu se može stanovništvo, a pogotovo mlade.
i gdje su danas smještene prostorije Mje- vidjeti da su ljudi zajedno i da se druže. Stari grad Todorovo danas je zasi-
sne zajednice. Nova škola je napravljena Naprimjer, kad su hatmenski ispiti, rodi- gurno jedna od najruševnijih krajiških
1976. godine, kada je otpočeo nastavni pro- telji, rodbina, komšije i poznanici te dje- tvrđava. Nadati se da će skorašnjom ob-
ces osmogodišnjeg obrazovanja. Škola je ce masovno poprate taj događaj i uživaju novom tvrđavske džamije, koja bi treba-
u toku rata bila zapaljena i uglavnom nije u tim svečarskim trenucima. Već nekoliko la biti izgrađena pod pokroviteljstvom
radila. Proces nastave potpuno je obnov- godina u džematu je primjetna pojačana Turske uprave za međunarodnu saradnju
ljen 1995. godine. Danas škola broji oko vjerska aktivnost. Rezultata ima jako puno i razvoj, porasti i interes nadležnih in-
380 učenika, uključujući i područne škole. ko hoće da to vidi. Sve je veća zainteresira- stitucija za konzervaciju i obnovu nekad
Taj je broj znatno opao u posljednjih neko- nost za mektepsku nastavu, ljudi dolaze u slavnog i značajnog todorovskog grada,
liko godina, jer je u godinama nakon rata džamiju, daju novčane priloge za džemat koji s tvrđavskom džamijom ima status
škola imala više od 1.200 učenika”, navodi i Islamsku zajednicu. Samo ove godine u nacionalnog spomenika Bosne i Herce-
Fuad Sulejmanagić. džematu su bila 264 kurbana. U džamiji se govine. Jer, dok je Starog grada, njegove
Svjestan je uloge koju škola ima u obavlja svih pet namaza. U proteklih ne- kule i džamije kao najmarkantnijih povi-
procesu afirmacije istine o proteklom koliko godina vodili smo nekoliko akcija jesnih i graditeljskih biljega cijelog nase-
ratu kod mlađih generacija. “Svi učenici kada smo uložili oko 140.000 KM u infra- lja, Todorovljani će i dalje imati jaku nit
i nastavnici su bošnjačke nacionalnosti. strukturu džamije i ostalih vakufskih obje- koja će ih vezivati i održavati na okupu
Škola je u protekle dvije decenije odigrala kata. I tu je primjetno da su ljudi aktivni unatoč svemu. n

STAV 21/2/2019 59