Page 65 - STAV broj 259

Damad Mehmed Adil
Ferid-paša Efendić
Damad Ferid-paša (1853-1923)

sudski tribunal koji će dati konačnu riječ svjetskom ratu. Sporazum je potpisan 10. au- Ugovor je sadržavao katastrofalne stav-
u vezi s ovim ratnim događanjima. gusta 1920. godine u francuskom gradu Sevr. ke po Osmansko carstvo, što je izazvalo
Smijenjen je s ove funkcije 30. sep- Sevrski sporazum trebao je biti poče- ogromno nezadovoljstvo u državi i prema
tembra 1919. godine, ali nakon dvije krat- tak podjele Osmanskog carstva s krajnjim njemu i njegovim potpisnicima. Turski
kotrajne vlade pod Alijem Riza-pašom i ishodom – njegovo uništenje. Uvjeti spo- narod osjećao se poniženim i uvrijeđe-
Hulusijem Salih-pašom, opet je Damad razuma predviđali su odricanje turskih nim. Rastao je nacionalni otpor i težnja
Ferid-paša formirao vladu 5. aprila 1920. vlasti od ogromnih teritorija i njihovo za odbranom nacionalnog dostojanstva i
godine. Njegova druga vladavina poklopi- ustupanje silama pobjednicama. Osman- prostora. Nacionalno-oslobodilački po-
la se s raspuštanjem osmanskog parlamen- sko carstvo moralo se odreći teritorije kret, na čijem je čelu stao slavni Kemal
ta pod pritiskom francuskih i britanskih Istočnog Sredozemlјa, što bi omogućilo Atatürk, odlučno se usprotivio odredba-
okupacionih snaga. uspostavljanje britanskog mandata nad ma Sevrskog sporazuma.
Palestinom i francuskog mandata nad Potpisnicima sporazuma državljanstvo
MIROVNI UGOVOR U SEVRU Sirijom i Libanom. je oduzela Velika nacionalna skupština pred-
Sevrski sporazum samo je jedan u nizu Rusija nije učestvovala jer je sklopi- vođena Kemalom Atatürkom i sporazum
sporazuma koji su potpisale zemlje pripad- la Brestlitovski mir s Osmanskim car- je na kraju doveo do turskog rata za neo-
nice centralnih sila nakon poraza u Prvom stvom 1918. godine. U tom mirovnom visnost. Na taj su način odredbe Sevrskog
sporazumu, na insistiranje velikog vezi- sporazuma poništene i obesnažene. Novi
ra Mehmeda Talat-paše, Osmansko carstvo mirovni sporazum potpisan u Lozani 1923.
povratilo je teritorije koje je Rusija zau- i 1924. godine stvorio je uvjete za formira-
zela u Rusko-turskom ratu 1878. godine, nje moderne Turske Republike.
posebno Ardahan, Kars i Batumi. Damad Ferid-paša postaje veliki pro-
Potpisnici Sevrskog sporazuma bili tivnik nacionalnog pokreta koji je pred-
su: u ime Ujedinjenog Kraljevstva George vodio Kemal Mustafa s centrom u Ankari
Graham Dickson, u ime Francuske Alek- i sve više sarađuje sa savezničkim oku-
sandr Mileran i u ime Italije Lelio Bonin pacionim snagama. Čak i nakon njegove
Longare. Avetis Aharonian, predstavnik smjene i formiranja nove vlade pod Ah-
delegacije Jermenije, koji je potpisao i Ba- medom Tevfik-pašom, on je imao drugačiji
tumski sporazum 4. juna 1918. godine, bio stav. Nakon završetka tursko-grčkog rata
je također jedan od potpisnika. Grčka, kao (1919–1922), on je tretiran kao izdajnik,
jedan od saveznika, nije potpisala niti ra- zbog čega je 21. septembra 1922. godine
tificirala sporazum. emigrirao u inostranstvo. Umro je u Nici
Četiri potpisivača u ime Osmanskog 6. oktobra 1923. godine, istog dana kada je
carstva, pored sultana Mehmeda VI, bili turski nacionalni pokret povratio u svoje
su: veliki vezir Damad Ferid-paša, amba- ruke Istanbul i sahranjen je u gradu Sido-
sador Hadi-paša, ministar obrazovanja Re- nu u Libanu. Iza njega je ostao sin jedinac
šid Halis i Riza Tevfik. Ali Fuat. n

STAV 20/2/2020 65