Page 41 - STAV broj 229

je deklaracija turske nezavisnosti kao zajedničko je da predstavljaju nezavi- da je u direktnom sukobu (tzv. dogfight)
glavne regionalne sile.” snost kao osnovni “grijeh” Turske. Pri F-35 inferioran u odnosu na stari F-16.
Možda je još sramotniji tekst Carlotte tome autori uopće ne primjećuju imperi- Od tada su se skandali samo množili.
Gall, od New York Timesa šefice istanbul- jalno-kolonijalni hibris tog “argumenta”. Defense News je koliko u junu ove godi-
skog biroa tog dnevnika (da, one koja Foreign Policy magazin je 19. jula objavio ne, na osnovu dokumenata nepoznatih
mora da vuče sa sobom prevodioce), pod tekst čiji sam naslov Ko je izgubio Tursku? široj javnosti, nabrojao 17 problema prve
naslovom Erdoğan ide vlastitim putem dok reflektira spomenuti hibris. kategorije glede “najskupljeg odbrambe-
tursko nepovjerenje prema SAD raste. Na- nog sistema svih vremena”. Jedan, mož-
ime, žurnalistkinja NYT-a pribjegava TURSKA NEMA NAMJERU DA SE da najzanimljiviji, jeste da se slojevi koji
starom (ofucanom) propagandnom triku STRATEŠKI PREŠALTAVA čine ovaj avion “nevidljivim” (za radare)
redukcije cijele zemlje na ličnost njenog S druge strane se u svim izjavama, po- oštećuju nakon samo 50 (kumulativnih)
predsjednika, ignorirajući činjenicu da čev od Pentagona, preko Bijele kuće do sekundi leta pri supersoničnim brzina-
postoji međupartijski konsenzus (doduše, NATO-a, naglašava “vrijednost strateških ma od 1,3-1,4 maha, nakon čega prestaje
poslije zaokreta opozicije od 180 stepeni, odnosa s Turskom”. Osim neodgovornih biti “nevidljiv”. Također su primijećena
o kome sam pisao u prošlom broju) oko medijskih manijaka ili bivših podsekre- “termalna oštećenja koja kompromitiraju
nabavke S-400. tara, poput Jeda Babbina, podsekretara za strukturni integritet horizontalnog repa”
Drugi je dio naslova, pak, vrlo tačan. odbranu u vrijeme Busha 2, niko od zva- nakon leta nadzvučnim brzinama dužim
Prema nedavnom mjerenju javnog mni- ničnika ne se zalaže za izbacivanje Turske od 50 sekundi. No, to je samo jedna od 17
jenja, SAD su od 81% turske populacije iz NATO-a, što je inače mantra tih neod- ozbiljnih falinki ovog aviona.
percipirane kao najveća prijetnja Turskoj. govornih manje-više već pet-šest godina. Izvikani protuzračni “Patriot” si-
Priličan skok od 2016. godine, kada je taj Turska nema namjeru da se strateški pre- stem također se može predstaviti kao se-
procent bio (svega) 44%. Kada se pogle- šaltava, a nabavku S-400 sistema, koliko rija dobro prikrivenih neuspjeha, počev
da period od 2016. (uključujući i pokušaj god bila strateška i važna, jako je plitko od neuspjelog presretanja iračke rakete
puča) do danas i šta se sve događalo u tur- posmatrati kao približavanje Rusiji. To je “Scud” 21. februara 1991. godine, koja
sko-američkim odnosima, taj procent ne Ankara nebrojeno puta naglasila, ali kao da je pogodila američku kasarnu u Saudij-
čudi. Uzgred, Rusija je prijetnja u očima su uši analitičara začepljene. Naravno, Ru- skoj Arabiji ubivši 28 i ranivši preko sto
44% Turaka, isti procent koji su imale SAD sija će gledati da proširi pukotine u odno- američkih vojnika, pa sve do skorašnjih
2016. Te (2016) godine Rusija je percipi- sima Turske i SAD i/ili NATO-a. Već nudi nepresretanja raketa koje Huti ispaljuju
rana od 34% kao prijetnja. Ova statistika kao zamjenu za F-35 svoje avione SU-35. put Saudijske Arabije, o čemu je Foreign
malo sahranjuje tezu o tursko-ruskom ne S-400 i F-35 samo su povod za produ- Policy magazin pisao marta prošle godine.
znam kakvom približavanju. bljivanje krize tursko-američkih odnosa i Autor tog teksta u Foreign Policy Jeffrey
No, vratimo se Carlotti Gall, ona tako- nešto što bi se uz dobru diplomatsku volju Lewis s Middlebury Instituta za međuna-
đer jasno piše o stvarnom uzroku krize: moglo relativno lahko prevazići. Uzroci rodne studije u Montereyu piše: “Poenta
“Gospodin Erdoğan je pokušao da preo- su dublji i, u suštini, kao što se može vi- je u tome da ne postoji nijedan dokaz da
brazi Tursku u ‘nezavisnijeg’ na međuna- djeti iz gore spomenutih tekstova i analiza je Saudijska Arabija presrela ijednu rake-
rodnoj sceni.” Malo je smiješno to “ne- američke štampe, leže u nepristajanju na tu Hutija tokom jemenskog konflikta. A
zavisnijeg” (more independent) s obzirom tursku nezavisnost. Ispoljavanje turske to onda postavlja zabrinjavajuće pitanje:
na to da je nezavisnost podložna binarnoj nezavisnosti u vidu ispitivanja prisut- Ima li razloga da se vjeruje da ‘Patriot’ si-
logici – ili je imaš ili nemaš. nosti prirodnog gasa u istočnom Medi- stem uopšte radi?”
Navedoh samo dva primjera, ali svim teranu povećava nervozu Zapada. Mala Svaka je kriza ujedno i prilika. Eventu-
(zapadnim) analizama S-400/F-35 krize bara, mnogo krokodila bi se moglo reći za alne američke sankcije na tursku odbram-
taj dio Sredozemnog mora na kome UN benu industriju svakako će imati određe-
konvencija o ekskluzivnoj ekonomskoj ne ekonomske posljedice. Da li će imati
zoni (200 nautičkih milja od kopna) sija devastirajuće posljedice za odbrambenu
u svom totalnom besmislu. U tom smislu, sposobnost? Teško, ali istovremeno će sa-
nabavka S-400 objašnjava rečenicu pred- svim sigurno ubrzati put ka stoprocentnoj
sjednika Erdoğana s početka ovog teksta. odbrambenoj samodovoljnosti zacrtane za
Odstranjivanje Turske iz F-35 progra- 2023. Ta je industrija posljednjih godina
ma potencijalno bi mogla biti ogromna pravila džinovske korake i dovela zemlju
usluga Turskoj. Naravno, to nije politički do 70% samodovoljnosti. Najveći korak
korektno reći i, upravo zbog politike ba- napravljen je na polju avijacije, a upravo
lansiranja, Turska će nastaviti insistirati zbog (nezvaničnih) sankcija, odnosno od-
na nabavci tih aviona, kao i na nabavci bijanja da se Turskoj prodaju naoružane
“Patriot” protuzračnog sistema. Među- bespilotne letjelice. Danas je Turska jed-
tim, oba su proizvoda loša. Prvi (F-35) je na od svega šest zemalja koje proizvode
najskuplji debakl vojno-industrijsko-kon- naoružane dronove.
gresnog kompleksa. “Samo” preko deset Alternativa za borbene avione ima
godina u zakašnjenju i (za sada) dvostru- više, jedna od njih jeste ulazak u projekt
kim većim troškovima od predviđenih (uz evropskog borbenog aviona koji su zapo-
tendenciju daljeg rasta do 1.400 milijardi čeli Španija, Francuska i Njemačka, ali
dolara) proizvod je daleko od onoga što svakako najviše resursa i energije bit će
je Lockheed Martin obećao generalima i usmjereno na razvoj TF-X nacionalnog
političarima. borbenog mlažnjaka, koji je ove godine
Još davne 2005. Stars & Stripes, vo- bio predstavljen na pariškom (najvećem)
deće američke vojne novine, objavile su sajmu avijacije. n

STAV 25/7/2019 41