Page 75 - STAV 72 21.07.2016

o poziciji malog čovjeka naspram cen- Ova tri djela tretiraju ne samo temu knjigama, ispunjenim uglavnom pitanji-
tara moći, već o onim drugim, višestru- Bosne nego i temu bošnjačkog i bosanskog ma i nagađanjima. Znam dosta Bošnjaka
ko složenijim koje proističu iz činjenice identiteta, što je bila i politička poruka koji su naukom i sudbinom prevazišli u
da je Selimović romanom Derviš i smrt totalitarnom režimu koji je sistematski sebi nagone koristoljublja. Vraćali su se
afirmirao jednu kulturu koja je u Jugo- prigušivao manifestacije bošnjačke kul- kući da pomognu, spremni na sve mogu-
slaviji sistematski zaboravljana, a ipak ture i kulture Bosne. Bošnjaci su se tada će žrtve. Čak i očekujući ih s izvjesnim
je opstojala na marginama društvenog i u Jugoslaviji mogli izjasniti kao Srbi, sladostrašćem, bez čega nema sveca”,
kulturnog života. Slično je i s Kamenim Hrvati ili kao neopredijeljeni. Stoga je riječi su koje izgovara šejh Kaimija na
spavačem i Pobunama. nominalno određenje bosanskih mu- početku pripovijetke.
“Onda kad je 1966. godine objavljen slimana kao Bošnjaka, što Derviš Sušić Sušić dramu našeg kulturnog podne-
Selimovićev roman Derviš i smrt, bilo eksplicitno čini u Pobunama, podrivanje blja i našu prošlost oslikava kao sistem koji
je to vrlo važno upozorenje da, uprkos dominantnih politika identiteta komu- neprestance transcendira zlo, sistem kojeg
javnom, zvaničnom nepriznavanju po- nističke Jugoslavije. Sušić piše: “Vraćam određuju iracionalne sile mračnih ideo-
stojanja zasebne književnosti bosanskih se kući nakon toliko godina skitnje, na- logija. Njegov je kompletan opus poku-
muslimana, ipak postoji ova književ- kon toliko godina straćenih nad debelim šaj opisa historijske sudbine ove nesretne
nost, i to kao estetski visoko relevantna
književna praksa, te da ta književnost
nije zasebna samo po svojem imenu ili
želji za imenom, već po svojem karak-
teru i tradiciji na kojoj počiva. Uprkos
kasnijem nacionaliziranju u srpski knji-
ževni kanon, taj karakter i tu tradiciju
najbolje je pokazao upravo Selimović u
romanu Derviš i smrt, zajedno s Makom
Dizdarom u pjesničkoj zbirci Kameni
spavač te Dervišom Sušićem u pripovje-
dačkoj knjizi Pobune iz iste, za bošnjač-
ku književnost pritom prekretno važne
1966. godine”, kazao je prof. dr. Sanjin
Kodrić u intervjuu za Behar.
Dok se na pozornici romana Derviš
i smrt odvija drama smještena u period
osmanske vladavine Bosnom, u Kamenom
spavaču afirmirano je bosansko srednjo-
vjekovlje. Pobune su još i više uronjene u
historiju Bosne. Sušić je, opisujući peri-
od od skoro četiri stoljeća, ukazivao na
stalne probleme ove zemlje i njenih ži-
telja, rušeći mitomanske narative mo-
dernističkim književnim postupcima i
britkošću jezičkog stila.

STAV 21/7/2016 75