Page 71 - STAV 72 21.07.2016

Većina dobrovoljaca koji su dolazili iz Jugoslavije bili su
komunisti, što je bilo i logično budući da je Komunistička
partija jedina organizirano pristupila slanju dobrovoljaca u
Španiju. Bio je i značajan broj onih politički neangažiranih,
ali je njihova uloga postepeno padala u zaborav, pogotovo
u Jugoslaviji zato što je Komunistička partija uvijek u prvi
plan stavljala vlastiti doprinos i svoje članove

godine odnio pobjedu i formirao vladu, profesionalne vojske, a većinu su činile
ali je u julu iste godine vojnom pobunom slabo organizirane i koordinirane milici-
protiv vlade započeo sukob širih razmjera. je kojima je veliki problem predstavljala
Bio je to početak Španskog građanskog nedisciplina.
rata, u kojem je, po nekim procjenama, po-
ginulo petsto hiljada, a po drugim milion strani dobrovoljci U španiji
ljudi. Od samog je početka rata sudbina Već od samog početka rata pokazalo
išla u prilog falangistima. U avionskim ne- se da je javnost u demokratskim drža-
srećama 1936. i 1937. godine poginuli su vama naklonjena republikanskoj strani.
generali Sanjurjo i Mola y Vidal, čime je Mnoštvo intelektualaca stalo je u odbranu
Francisco Franco postao jedini vođa ovog demokratije u Španiji. To je kulminiralo
pokreta. S druge strane, u republikanskom osnivanjem Međunarodnog komiteta za
frontu ideološke podjele podrivale su rat- pomoć španskom narodu u augustu 1936.
ne napore. Dio pristaša Republike htio je godine u Parizu. Prvi strani dobrovoljci
isključivo braniti demokratske instituci- koji su se pridružili odbrani Republike
je, dok su u isto vrijeme anarhisti i troc- bili su emigranti koji su živjeli u Špani-
kisti građanski rat shvatili kao priliku za ji, kao i učesnici Međunarodne radničke
izvođenje revolucije. Taj raskol eskalirao olimpijade (Spartakijade), koja je trebala
je 1938. godine u oružane sukobe koji su započeti u Barceloni 25. jula 1936. godine
oslabili kako vanjskopolitički, tako i vojni kao pandan Olimpijskim igrama u Berli-
položaj Republike. nu. Od njih su formirane prve vojne jedi-
Franco je kao zagovornik fašizma pri- nice uključene u jedinice Narodne antifa-
mio direktnu vojnu pomoć, najprije od šističke milicije.
fašističke Italije, a zatim i od nacistič- S vremenom su raznim putevima do-
ke Njemačke. Pomoć mu je pružio i su- lazili i drugi dobrovoljci iz mnogih evrop-
sjedni Portugal, na čijem se čelu nalazio skih zemalja, a Vlada Republike dala je 22.
konzervativni Salazar. Nasuprot njima, de- oktobra saglasnost da se od dobrovoljačkih
mokratske države bile su neutralne. Velika jedinica formiraju internacionalne brigade.
Britanija proglasila je embargo na prodaju Na jugu Španije, u Albaceteu, formiran je
oružja zaraćenim stranama, Francuska je štab koji je primao dobrovoljce i organi-
također odbila pomoći Republici strahu- zirao ih u borbene jedinice. U formiranju
jući da bi to moglo dovesti do širenja gra- jedinica davana je pažnja nacionalnoj pri-
đanskog rata na njezinom teritoriju. Jedina padnosti dobrovoljaca, odnosno poznava-
velika sila koja je Republici dala opsežniju nju jezika. Od 1936. do 1938. godine došlo
vojnu pomoć bio je Sovjetski Savez. Sjedi- je u Španiju oko 40.000 dobrovoljaca iz 54
njene Američke Države nisu se, također, zemlje, a među njima se našlo i 1.900 bo-
direktno miješale, ali su prešutno podr- raca iz Kraljevine Jugoslavije.
žavale Franca jer je Demokratska stranka Jugoslavenski su dobrovoljci u Španiju
predsjednika Roosevelta imala veliki broj dolazili iz više zemalja. U prvoj grupi našli
glasača pod utjecajem Katoličke crkve. su se oni koji su došli direktno iz Jugosla-
Paradoksalno je bilo da su Velika Bri- vije, u drugoj jugoslavenski radnici u ino-
tanija i Francuska osnovale “Komitet za stranstvu. Na osnovu raspoloživih podataka,
nemiješanje” u ovom ratu do istrebljenja. može se zaključiti da je druga grupa bila
Komitetu su pristupile skoro sve evropske brojnija jer je očito veliki dio dobrovolja-
zemlje, pa čak i one koje su imale aktiv- ca u Španiju stigao iz Francuske, Belgije,
no učešće u ratu, poput Njemačke, Italije Sjedinjenih Američkih Država, Kanade i
i Sovjetskog Saveza, a pristupila mu je i drugih zemalja. Većina dobrovoljaca koji
tadašnja Kraljevina Jugoslavija. su dolazili iz Jugoslavije bili su komunisti,
U samoj je Španiji nacionalistima na što je bilo i logično budući da je Komuni-
ruku išlo to što su srž njenih oružanih stička partija jedina organizirano pristu-
formacije činile jedinice pod komandom pila slanju dobrovoljaca u Španiju. Bio je
profesionalnih oficira te iskusne koloni- i značajan broj onih politički neangažira-
jalne trupe iz Afrike. Brojčano jače repu- nih, ali je njihova uloga postepeno padala
blikanske snage sastojale su se dijelom od u zaborav, pogotovo u Jugoslaviji zato što

STAV 21/7/2016 71