Page 74 - STAV 72 21.07.2016
P. 74
KULTURA
“Derviš i smrt”, “Kameni spavač” i “Pobune”
objavljeni su 1966. godine
godina od prekretne
važnosti za bošnjačkU i
bosanskohercegovačkU
književnost
U istoj godini u kojoj je pao Aleksandar ranković bošnjačka
i bosanskohercegovačka književnost obogaćene su trima
nesvakidašnjim djelima koja su iz štamparije otišla direktno u
književni kanon, vrh jedne književnosti i kulture. Dvije godine
Piše: Hamza RIDŽAL poslije, Bošnjaci su priznati kao zasebna skupina i omogućeno
hamza@stav.ba im je da se izjasne kao “muslimani”. Nedugo nakon toga, priznati
su i kao nacija, kao “Muslimani”. Možda bi neko smjeliji povezao
pojavljivanje na književnoj sceni Derviša i smrti, Kamenog spavača
i Pobuna s ovim faktima, ali se ne smije zanemariti uloga ovih djela
u prezentiranju jedne zanemarene i zaboravljene kulture
odina 1966. vjerovatno je naj- Višestruko je važnija idejna platforma pretpostavki utemeljenih na postulatima
značajnija u novijoj bošnjačkoj i na kojima su ona izgrađena te njihov neomarksističke književne teorije, valja
bosanskohercegovačkoj književ- odnos prema tad aktualnim političkim i postaviti pitanje o političkim implikaci-
gnosti. Te su godine napisana tri društvenim dešavanjima naspram kojih jama u Dervišu i smrti, Kamenom spavaču
ponajvažnija djela koja i danas predstav- književnost ne može ostati nijema, čak i Pobunama.
ljaju okosnicu našeg književnog kanona: i kad to prividno čini. Terry Eagleton,
Derviš i smrt Mehmeda Meše Selimovića, znameniti britanski književni teoretičar, kanoniziranje jedne
Kameni spavač Mehmedalije Maka Diz- smatra da književnost šalje određenu po- zaboravljene kUltUre
dara i Pobune Derviša Sušića. Pored ne- litičku poruku i onda kada mašta o da- Kasim Prohić primijetio je prvi da
sumnjive literarne vrijednosti, koju nije lekim izmišljenim svjetovima, carstvi- je historijski dekor u Dervišu i smrti ne-
osporio nijedan ozbiljan kritički tekst, ma i galaksijama. Onim čitaocima koji izmjenjiv sa stanovišta uklete fiksirano-
ova tri djela zanimljiva su i zbog zajed- nemaju znanje o ustroju komunističkog sti rukopisa, njegove neizbrisivosti, ali
ničke teme. To je tema Bosne, u čijim Sovjetskog Saveza, piše Eagleton, roman da se on u čitaočevoj svijesti postepeno
su granicama trojica autora zidali svoje Majstor i Margarita Mihaila Bulgakova razmiče, ustupajući mjesto figurama sa-
književne svjetove. Zanimljivo je da je može izgledati kao zanimljiva, ali teš- vremenosti. Prohić je iz pozicije filozofa
riječ o djelima koja pripadaju i trima ra- ko poveziva priča o životu Isusa s jedne pisao o “vječnim pitanjima” ljudske eg-
zličitim književnim žanrovima: Derviš i i nadnaravnim čudesima u režiji đavo- zistencije za kojima je tragao Selimović,
smrt je roman, Kameni spavač je knjiga la s druge strane. Međutim, za čitaoce ne osvrćući se posebno na političke im-
pjesama, a Pobune su zbirka priča. Ipak, koji uspiju prepoznati parabolu u ovom plikacije njegova romana. Ovdje ne go-
to je najmanje važno u priči o godini koja romanu, Majstor i Margarita predstavlja vorimo o političkim implikacijama pre-
je presudno odredila noviju bošnjačku uvjerljivu kritiku sovjetskog komuniz- poznatim u onim interpretacijama koje
i bosanskohercegovačku književnost. ma. Polazeći od Eagletonovih teorijskih Selimovićev roman određuju kao djelo
74 21/7/2016 STAV
