Page 44 - STAV broj 310

SPECIJAL: DRUGI SVJETSKI RAT

najavljeno je da će sportski klub “Jugosla- Kolaboracija je proizvodila potrebu dokazivanja da su
vija” promijeniti ime, a kada su posrbljena
imena svih beogradskih ulica, “Jugoslaven- Njemačka i Srbija uvijek imale neraskidive veze i odricanja
ska” je zamijenjena – sasvim aktuelnom – da je u prošlosti bilo neprijateljstava. Istovremeno je negirano
“Dobrovoljačkom” ulicom.
da se u okupiranoj Srbiji sprovode represalije i prinudni
200 VELIKIH SRPSKIH POSLOVA rad. Prvo je odbacivano ciničnom tvrdnjom da se “streljanja
Najdalje u sprovo đenju
nacionalsocijalističkih ideja otišlo je komunista i Jevreja” ne mogu ocjenjivati kao nekakve
Ministarstvo prosvete, na čijem su se čelu represalije, a drugo uvjeravanjem javnosti da srpski radnici
tokom čitavog rata (1941–1944) nalazili Ve-
libor Jonić i Vladimir Velmar-Janković. Za- idu u Njemačku dobrovoljno, “u goste”, a u srpske rudnike
nimljivo je da je ovo Ministarstvo postalo koji su proizvodili za ratne potrebe Njemačke iz oduševljenja
najagilnije krajem 1943. i početkom 1944, u
vrijeme kada su ostale kolaboracionističke i ljubavi prema fizičkom radu.
aktivnosti polahko posustajale. Uvjereno da
će još dugi niz godina obavljati svoju funk-
ciju, Ministarstvo je krajem 1943. proglasi- i zarobljeničkim logorima pisalo se s nepri- “Izjavu” lojalnosti Nediću, koja je bila uvjet
lo “200 velikih srpskih poslova” koje je tre- krivenom željom da se prikažu u pozitivnom za dobijanje plata i penzija, obavežu na bor-
balo uraditi, a među kojima su, u skladu s svjetlu. Nadrealno zvuči čitati u novinama iz bu protiv “komunista i masona”.
ideologijom nacionalsocijalizma, istaknuti 1944. kako srpski radnici u Njemačkoj žive S početkom rata u Srbiju došao je veliki
zahtjevi da se uredi “srpski životni prostor”, u čistoj idili “zelenih štajerskih brda”, gdje broj izbjeglica iz drugih dijelova Jugoslavije.
izvrši kolonizacija na “srpskom životnom pro- teku potočići, cvjetaju jorgovani i gdje star- Njihovo zbrinjavanje podrazumijevalo je osi-
storu” osposobljavanjem naroda da ga popu- ješina logora “pažljivo” udešava bokore ruža. guravanje zaposlenja tako što su s posla otpu-
ni “brojno i kvalitetno”, izvrši zaštita srpske Sasvim slično, opisujući stanje u NDH, štani prvo “Jevreji i Cigani”, zatim “nacionalno
“krvi”, osnuje centar za ispitivanje bioloških beogradske novine pisale su u početku o nepouzdani službenici” i, na kraju, sprečavano
i antropoloških odlika stanovništva srpskih ustanovljenju “radnih logora” u koje su slati zapošljavanje žena. Danas se mogu čuti tuma-
zemalja, formira centar za istraživanje etnič- prosjaci i neradnici. Kasnije, kada su sigurno čenja da je čitavu svoju aktivnost Milan Nedić
kih tipova srpskog stanovništva i kao kruna imale saznanja o njihovoj pravoj prirodi, tu sprovodio kako bi zaštitio postradale Srbe iz
– da se izradi “rasna karta” srpskih oblasti. su temu prešutkivale. U Srbiji su okupacione ustaške NDH. Međutim, tadašnja srpska jav-
Ne samo narod i omladina već su i deca vlasti počele formirati koncentracione logo- nost, slušajući Nedića i njegove propagandiste,
dijeljena. Podjela je išla po dvije osnove – ide- re već sredinom 1941. godine. Ni tada nije o tome nije mogla da sazna gotovo ništa. NDH
ološkoj i biološkoj. Da bi dobijala pomoć iz bila tajna da je za slanje građana u logore bila se doduše u Nedićevoj štampi pominjala, ali
novoformiranih fondova, djeca su morala do- zadužena Nedićeva Specijalna policija, koja samo kada je srpska javnost obavještavana o
kazivati da su Srbi i pravoslavci, a da bi išla je prijeteći obavještavala javnost da posjeduje uspostavljanju trgovinskih veza između Sr-
u srednje škole, trebalo je da budu i savršeno čitave spiskove lica koja čine usluge “komuni- bije i Hrvatske, o mogućnostima putovanja u
zdrava. Traženo je da se u srednje škole ne stima”, ali da namjerno ne objavljuje “koliki “Slobodnu Hrvatsku državu”, o proslavama
primaju “obirci” već samo “fizički, umno i je broj građana otišao u logor zbog toga što godišnjica njenog formiranja, o međunarod-
etički odabrana deca”, odnosno, da kratkovi- je davao prenoćišta raznim komunističkim nim aktivnostima “Poglavnika”, o njegovim
du, nagluhu i sličnu djecu ne bi trebalo pri- i drugim nepoželjnim tipovima”. uspješnim obračunima s komunistima, o
mati, već praviti selekciju među omladinom, Kako bi bili od što veće koristi okupaci- otvaranju zagrebačkog sajma, o rezultatima
stvarati “eugenički bolje pokolenje” kako bi se onim vlastima, kolaboracionisti su i čitavu utakmica fudbalskog kupa ili o transferu fud-
dobilo “ispravno nacionalno vođstvo”. Djeca “Novu Srbiju” organizirali kao logor spro- balera iz srpskih u hrvatske klubove.
koja nisu prolazila ni kroz jednu od ove dvije vodeći represivnu politiku i svakodnevno Kao da se u Poglavnikovoj NDH ništa ne-
selekcije trebalo je da se zadovolje osnovnim pokušavajući da zastraše protivnike, ali i uobičajeno nije događalo, pratili su se rezul-
i zanatskim školama i da zavole fizički rad. svoje pristalice. Tokom čitavog rata Nedi- tati hrvatskog kupa, fudbaleri su s javnošću
Spomen koncentracionih logora u propa- ćeva Vlada dijelila je srpske građane na one dijelili svoje dileme da li da idu u hrvatske
gandnim tekstovima o Njemačkoj nije imao “ispravne”, njoj lojalne, i one “neispravne”, ili italijanske klubove. Održavane su fudbal-
negativnu konotaciju. O njemačkim radnim koji nisu shvatili “veličinu“ njene “misije”. ske utakmice s timovima njemačke vojske,
Među prvim “autentičnim” mjerama već 1941, hipodrom je radio, dame koje su ga posjeći-
Strijeljanje u logoru neposredno po uklanjanju Jevreja i Roma iz vale bile su elegantne... Na kraju, gdje su u
Sajmište kod javne službe, otpočelo je svakodnevno ukla- Nedićevom “veselom” logoru ili stravičnom
Beograda 1943.
njanje i svih “nacionalno nepouzdanih službe- “cirkusu”, svejedno, bili Srbi – civilne žrtve
nika” s posla. Mjera je sprovođena Uredbom i njemačkog terora, antifašisti poubijani po
pojedinačnim dekretima i ukazima, redovno koncentracionim logorima i na mnogobroj-
objavljivanim u Službenim novinama. Može se nim stratištima, gdje su strijeljani đaci i nji-
samo pretpostaviti da je za Nedićevu Vladu hovi profesori? Za njih u Nedićevoj štampi
ova mjera, sama po sebi, bila nedovoljno re- nije bilo mjesta. Istina, u jednom izvještaju
presivna, pa je pojačana i uvođenjem moralne s “antikomunističke izložbe” u Kragujevcu
obaveze činovnika prema vlastima kako bi spominje se da je među posjetiocima bio veći
se uspostavilo “jedinstvo misli i osećanja” broj žena u crnini. Da neko slučajno ne bi
u duhu “naređenja vlade narodnog spasa”. pomislio da one žale za žrtvama nacističkih
Želeći da bude sigurna u potpunu poslušnost zločina iz oktobra 1941, odmah je slijedilo i
svojih podanika, Vlada je uvela obavezu svih objašnjenje: “Sve su one ojađene i ožalošćene
zaposlenih i penzionera da se, potpisujući uzled nedela partizanskih bandita.” n

44 11/2/2021 STAV