Page 48 - STAV broj 310

SPECIJAL: DRUGI SVJETSKI RAT

Druga strana historije

PARTIZANSKO-

-ČETNIČKA SARADNJA

NA NAJVIŠEM NIVOU

Nisu potpisnici ovog proglasa i partizansko-četničkog dogovora neki niskorangirani komandanti.

Naprotiv, s partizanske strane potpisuju ga Svetozar Vukmanović Tempo, komandant Glavnog štaba NOP
odreda Bosne i Hercegovine, Rodoljub Čolaković, politički komesar Glavnog štaba NOP odreda Bosne
i Hercegovine, i Slobodan Princip Seljo, član oblasnog štaba. S četničke strane sporazum su prihvatili
major Jezdimir Jezda Dangić, komandant korpusa Istočne Bosne Jugoslavenske vojske u otadžbini,
kapetan Sergije Mihailović, komandant četničkog Rogatičkog odreda, i četnički vojvoda Pero Đukanović.

Priredio: Mahir SOKOLIJA

aradnja partizana i četnika u pr- proglas u kojem muslimane pozivaju da djelovao. Đukanović i Dangić smjenjuju
voj godini Drugog svjetskog rata pomognu borbu “svoje srpske braće”, pri- se u tom periodu kao faktički komandanti
nije bila sporadična, uključuju- tom spominjući slogu i ljubav. Kada se go- jer Dangić ne operira sve vrijeme izravno
Sći i sporazum Josipa Broza Tita vori i piše o nevelikom učešću Bošnjaka na prostoru Srebrenice i Bratunca. Prema
i Draže Mihailovića postignut u Brajići- u prvoj fazi oružanog otpora okupatorima istraživanjima Vladimira Dedijera i Smai-
ma 27. oktobra 1941. godine. O različitim i kvislinzima, neophodno je imati u vidu la Čekića, u Srebreničkom kotaru ubijeno
oblicima njihove saradnje, uključujući i ove činjenice, odnosno staviti se u ulogu je približno 1.000 Bošnjaka od 18. augusta
vojnu, o pregovorima i sporazumima po- prosječnog Bošnjaka koji je upravo uma- 1941. do 16. januara 1942. godine. Pero Đu-
stoji mnogo svjedočenja i zapisa, ali malo kao ispod četničkog noža Jezdimira Dan- kanović iz četnika prelazi u partizane, po
je ostalo sačuvanih dokumenata koji to gića i njegovih četnika. jednim izvorima, u proljeće 1942. godine,
bjelodano pokazuju. Jedan od njih jeste U nastavku donosimo kratke biogra- po drugima 1943, a po trećima, on je u par-
proglas “poštenom i rodoljubivom narodu fije potpisnika proglasa. Naročito zani- tizane otišao u proljeće 1942, ali se vratio u
Bosne!”, koji objavljujemo u ovom broju mljivom čini se biografija Pere Đukano- četnike, pa se potom 1943. godine defini-
Stava. Taj proglas treba posmatrati skupa vića, koji će kao četnički vojvoda nakon tivno priklonio partizanima. Bio je vijećnik
s tekstom sporazuma koji su isti potpisni- nekog vremena prijeći u partizane i postati Prvog zasjedanja ZAVNOBiH-a i Drugog
ci utvrdili istog tog dana, 1. oktobra 1941. vijećnik ZAVNOBiH-a i AVNOJ-a. zasjedanja AVNOJ-a, a iza rata obavljao ra-
godine, koji također objavljujemo. Tekstovi zličite političke dužnosti u rodnom kraju.
ovih dvaju dokumenata sami po sebi nisu VOJVODA PERO Tokom zasjedanja ZAVNOBiH-a tvrdio je
sporni – visokorangirani komandanti do- Pero Đukanović (Donja Kravica kod da je iz četnika otišao jer nije htio sudje-
govaraju se o zajedničkoj borbi – sporno je Bratunca, 1892 – Beograd, 1986) bio je je- lovati u ubijanjima muslimana, iako je do
ono pred čim se u tom trenutku žmiri, da dan od organizatora ustanka u Srebrenici njegovog izlaska iz Jugoslavenske vojske
četnici provode genocid nad Bošnjacima. i Bratuncu 1941. godine. Učesnik je Pr- u otadžbini završena većina pokolja nad
No treba gledati i kontekst. I jednima vog svjetskog rata i sudionik probijanja Bošnjacima u Istočnoj Bosni. Nakon ra-
i drugima dogovor je itekako važan, osim Solunskog fronta. U augustu 1941. godi- zlaza Tita i Staljina i Rezolucije Informbi-
što se prekidaju i predupređuju međusob- ne njegove ustaničke jedinice zauzele su roa, Đukanović biva uhapšen. Robijao je u
na neprijateljstva, odnosno zatvara jedan Srebrenicu i Bratunac. To je period kada u Sarajevu i Tuzli, a njegovi sinovi, koji su s
front, time se i povećava srpska ustanička Istočnoj Bosni djeluje veći broj samostal- njim skupa ratovali, završili su na Golom
masa. Ali u istom kontekstu treba gledati nih ustaničkih, mahom pročetničkih ili otoku. Umro je u 93. godini 1986. u Beo-
i druge stvari. Koliko je god ova saradnja četničkih jedinica. Draža Mihailović šalje gradu. Srpska akademija nauka i umetno-
bila vojnički opravdana, toliko je time na- Jezdimira Dangića s namjerom da stvori sti posthumno mu je 1991. godine objavila
pravljen korak unazad u pridobijanju Boš- jedinstvenu komandu nad ovim formacija- sjećanja objedinjena u knjigu Zapisi Pere
njaka da se pridruže partizanima. Zvuči ma. Đukanović komandu predaje Dangiću, Đukanovića – Ustanak na Drini. Knjigu su
više nego cinično, dakako i neiskreno, da a od Mihailovića dobiva titulu četničkog 1994. godine promovirala istaknuta imena
četnički komandanti i vojvode, odgovor- vojvode. Nazvao ga je Vojvodom od Lud- Srpske akademije nauka i umetnosti. Milo-
ni za masovna ubistva Bošnjaka, potpisuju mera, po oblasti oko Bratunca u kojoj je rad Ekmečić definirao je Đukanovića kao

48 11/2/2021 STAV