Page 77 - STAV broj 299

temama, zovu ljubavi koju je teško ogra-
ničiti okovima materijalne prolaznosti i
razgraničiti od duhovne neprolaznosti.
Koliko je bila popularna u Carigradu do-
voljno govori podatak da ju je Mehmed
Zihni spomenuo u svojoj spomenici po-
znatim ženama.

130. GODIŠNJICA OBJAVLJIVANJA
“GRAMATIKE BOSANSKOG JEZIKA ZA
SREDNJE ŠKOLE”
Ne znamo da li je naša Habiba Ri-
zvanbegović Stočević imala priliku vidjeti
Gramatiku bosanskog jezika za srednje škole
objavljenu tačno prije stotinu i trideset go-
dina, ali znamo da je riječ o još jednom u
nizu prekretničkih trenutaka bosanskoher-
cegovačke historije. Bitno je napomenuti
da je to prva gramatika u Bosni i Herce-
govini za interkonfesionalno školstvo, a
to znači da su u tom periodu bosanski je-
zik kao maternji učili svi građani Bosne i
Hercegovine. Zbog činjenice da Zemaljska
vlada nije dopuštala da udžbenici imaju u vezi s nazivom bosanski jezik uopće Petrovcu, umrli u istom gradu, dva ponaj-
autora, smatrajući same udžbenike vladi- ne bi bilo. važnija bošnjačka pisca, Meša Selimović i
nim dokumentom, tek smo poslije saznali Skender Kulenović, neiscrpnu inspiraciju
da je gramatiku napisao Franjo Vuletić. 120. GODIŠNJICA SMRTI AVDE pronalazili su u duhovnoj tradiciji boš-
Zanimljiv je podatak da je pod tim ime- KARABEGOVIĆA HASANBEGOVA njačke kulture i dali nemjerljiv doprinos
nom objavljivana u više izdanja do 1908. (1878–1900) novijoj bošnjačkoj književnosti.
godine, kada mijenja naslov u Gramatika Deset godina nakon publiciranja Gra- Rođeni Tuzlak, Mehmed Meša Seli-
srpsko-hrvatskog jezika, jer je vlada odlučila matike bosanskog jezika za srednje škole, po mović, najprominentniji je prozni pisac
da će se jezik ubuduće tako nazivati. Na kojoj je učio svoj maternji jezik, umro novije bošnjačke književnosti. Rodio se
takvu odluku reagirao je književnik Pe- je mladi pjesnik Avdo Karabegović Ha- 26. aprila u Tuzli, gdje završava osnov-
tar Kočić. Oglasivši se u listu Otadžbina sanbegov. Rodio se u Modriči, one godi- nu školu i gimnaziju. Godine 1930. od-
1907. godine, Kočić praktično ismijava ne kada se osmanska uprava povukla iz lazi na studije jezika i književnosti na
diktat o novom nazivu jezika. Bosne i Hercegovine. Kasno je krenuo u Filozofskom fakultetu Univerziteta u
Zaista, historija je istinska učiteljica osnovnu školu zato što mu je otac bio od Beogradu. Za jezik i književnost ostao
od koje se ima mnogo toga naučiti. Kada onih konzervativnih Bošnjaka koji su se je vezan cio život, prvo kao profesor u
bi danas svi oni koji negiraju postojanje nastojali oduprijeti novoj vlasti i svemu gimnaziji i na fakultetu, a zatim kao pi-
bosanskog jezika imali samo malo više onome što je ona sa sobom donijela pa sac, po čemu je i ostao upamćen. Godi-
stida zbog vlastitog neznanja, i malo više i u sistemu obrazovanja. Iako se rodio ne 1966. objavio je roman Derviš i smrt,
strpljenja i volje da se posvete učenju i kad i Musa Ćazim Ćatić, Avdo je umro koji mu je donio veliku slavu. Počinju-
proučavanju vlastite prošlosti, problema one godine kada se Musa počeo pjesnič- ći ovaj roman Bismillom i ambijental-
ki raspojasavati i kretati putem slave. Pa no ga smještajuću u okružje tekije, Se-
ipak, iza sebe je ostavio zapažene pjesme limović je u unikatnom stilu podsjetio
i nekoliko tekstova objavljenih u Bosan- na islamsko naslijeđe Bošnjaka koje je,
skoj vili 1896. godine. Pjesme su mu na- poput njegova naroda, bilo sistematski
kon 1900. godine štampane u Beogradu negirano i marginalizirano, posebno do
i Zagrebu, ali i u Somboru, što samo po pada Aleksandra Rankovića. Kada je
sebi predstavlja zanimljivost. 1966. godine objavljen Selimovićev ro-
man Derviš i smrt, bilo je to vrlo važno
110. GODIŠNJICA POKRETANJA upozorenje da, uprkos zvaničnom nepri-
ZNAČAJNIH ČASOPISA I RAĐANJA znavanju postojanja zasebne književnosti
VELIKIH KNJIŽEVNIKA bosanskih muslimana, ova književnost
Godina 1910. može se po mnogo čemu ipak postoji, i to kao estetski visoko re-
smatrati prekretničkom godinom, odno- levantna književna praksa. Derviš je bio
sno godinom u kojoj su Bošnjaci ponovo potvrda da ta književnost nije zasebna
dobili priliku da, svjesni vlastitog identi- samo po svome imenu ili želji za ime-
teta i kulturnog bogatstva, krupnim kora- nom, već po svojem karakteru i tradiciji
cima kroče u preporodilački proces koji na kojoj je utemeljena.
je te godine iznjedrio časopise Muallim i Iako je radnja romana smještena u vri-
Pregled. Iste godine rodili su se veliki bo- jeme osmanske vladavine Bosnom, Derviš
sanskohercegovački književnici Meša Se- nije tek historijski roman. Historijski de-
limović i Skender Kulenović. Rođeni iste kor u romanu neizmjenjiv je sa stanovi-
Avdo Karabegović Hasanbegov godine, jedan u Tuzli a drugi u Bosanskom šta uklete fiksiranosti rukopisa, kako zapisa

STAV 26/11/2020 77