Page 79 - STAV broj 248

OSVRT

Punovažnost islamske kosmologije u savremenom svijetu

NUŽNA JE OBNOVA

INTELEKTUALNE

TRADICIJE MUSLIMANA

Nauka o kosmosu, nauka o duši, William C. Chittick;
Piše: Hamza RIDŽAL
hamza@stav.ba “El-Kalem”, 2019. godine, 177 stranica

rije nekoliko sedmica publicirana ali koji se bave svojim predmetom kao ri-
je u izdanju “El-Kalema” i izvan- znicom historijskih informacija, a ne kao
rednom prijevodu Harisa Dubravca živom tradicijom čiji je raison d’etre tran-
Pknjiga Williama C. Chitticka Nauka sformacija ljudske duše”, izvanredno zapaža
o kosmosu, nauka o duši. Riječ je o jednom od Chittick, prisjećajući se jednog profesora s
najvažnijih djela ovog savremenog filozofa i Teheranskog univerziteta koji je kazao kako
interpretatora klasičnih filozofskih tekstova njegove mlađe kolege znaju sve što se može
orijentalno-islamske civilizacije. Sama knji- znati o tekstu, izuzev toga šta tekst kazuje.
ga otvara mnoštvo izuzetno važnih tema, Chittickova eksplikacija ovog fenomena
njen veći dio posvećen je prepoznavanju, možda je i najbolji pokazatelj dubine kri-
definiranju i implikacijama proizišlim iz ze u kojoj se nalazi islamski svijet. Autor
razlika između dvaju modela znanja u ori- objašnjava da danas postoje desetine hiljada
jentalno-islamskoj kulturi. Riječ je o naqli, muslimanskih intelektualaca – pisaca, pro-
prenesenom znanju (jezik, historija, pravo...), fesora, doktora, fizičara, pravnika – koji su
i akli, intelektualnom znanju (matematika, rođeni kao muslimani i koji brižljivo prak-
fizika, filozofija...). Traganje za intelektu- ticiraju vjerske propise. Ipak, on izražava
alnim znanjem kojem je cilj bio samospo- ozbiljne sumnje o tome da li oni i “misle
znaja i razumijevanje čovjekove pozicije u islamski”. Misaoni procesi većine današ-
svijetu, objašnjava Chittick, poduzimalo se njih muslimanskih intelektualaca, smatra
na dva široka polja naučavanja: filozofiji i Chittick, nisu određeni islamskim načeli-
sufizmu. “Filozofija je izgrađena na logič- ma i razumijevanjima. “Umjesto toga, oni
kim i racionalnim metodologijama koje su su razvijeni i ukalupljeni uzusima uma koji
sistematizirali Grci, a sufizam se bazira na se nesvjesno uče u osnovnoj i srednjoj ško-
kontemplativnim tehnikama usvojenim od stoljeće – autor ne dopušta da i sam upadne li, a zatim potvrđuju i učvršćuju na univer-
Vjerovjesnika”, pojašnjava autor, ističući da u istu zamku. Stoga i naziv njegove knjige zitetima te stručnim usavršavanjem. Takvi
se ove nauke razlikuju od prenesenih na- naglašava nauku, istovremeno uvodeći po- ljudi možda klanjaju i poste kao muslimani,
uka potvrđivanjem da se značenja stvari jam duše – “ključni za filozofsku tradiciju i ali misle kao doktori, inžinjeri, sociolozi i
u svijetu ne mogu naći bez istovremenog krajnje nenaučan pojam”. Nauka koja odbija politolozi”, zaključuje autor u ovoj kratkoj,
nalaženja značenja sopstva koje spoznaje. pojam duše, kao da zaključuje Chittick, jeste ali izvanrednoj knjizi koja se može shvati-
Shodno tome, intelektualna tradicija u ši- nauka koja intelektualnu tradiciju shvata ti i kao kritika savremenog muslimanskog
roj perspektivi podrazumijeva poništavanje tek kao jedan od oblika prenesenog znanja. uma. Ona dolazi iz pera autora čiji se do-
oštre razlike između subjekta i objekta, ra- Tu dolazi do ključnog problema na re- prinos islamskoj tradiciji, slagali se s njim
zlike koja je bila preduvjet za uspon ono- laciji savremenosti i intelektualne tradicije ili ne, ne može osporiti, a koji, pored izvr-
ga što prepoznajemo kao modernu nauku. (filozofije i sufizma) orijentalno-islamskog sne upućenosti u islamsku intelektualnu
Na ovoj razini Chittick otvara izuzetno kulturnog kruga, problema koji najčešće ne tradiciju, shvata i njenu svrhu i smisao, te
važnu temu odnosa prema nauci i poziciji uspijevaju premostiti ni muslimanski nauč- potrebu za njenom obnovom. Da bi mu-
klasičnih naučnih modela u savremenom nici što vjeruju u Boga i obavljaju islamske slimani osvojili prostore slobode i izišli iz
svijetu. Kritizirajući savremene naučne dis- dužnosti. “Brojni su stručnjaci u islamskoj fizičkih, mentalnih i interpretativnih oko-
kurse i tiraniju modernog znanja – zbog koje filozofiji i sufizmu, među muslimanima i va u kojima su zarobljeni, kao da poručuje
je intelektualni pristup nauci, shvaćen na nemuslimanima, koji su dali ogromne dopri- Chittick, moraju obnoviti vlastitu intelek-
ovaj način, na samrtnoj postelji već čitavo nose tekstualnim i historijskim studijama, tualnu tradiciju. n

STAV 5/12/2019 79