Page 73 - STAV broj 358

dana ugašeni su životi roditelja književ- Agonija porodice Džikovski okončana
nika Envera Čolakovića, pogibijom oca je nekoliko dana kasnije, kada je neposred-
Smaila (70), majke Fadile (54), te brata i no nakon suprugove sahrane u ruševinama
sestre Rasima (25) i Raseme (21) nestala jednog skloništa pronađeno mrtvo tijelo
je porodica Fazlagić s adrese Jezero, broj 15-godišnjeg sina Vlade Džikovskog, uče-
2. Istovremeno je velika nesreća zadesi- nika III razreda gimnazije. Istovremeno je
la porodicu Dabić (Jezero, br. 11) pogi- tragediju proživljavala i Georgina Vrago-
bijom više njenih članova. Odluka da iz lov izgubivši u jednom danu majku, brata
Visokog dođe u posjetu rodbini u Sara- i sestru. Bombardiranje Sarajeva od 7. no-
jevu bila je kobna za Aleksandra Dabića, vembra 1944. godine po obimu stradanja
koji je uslijed pada angloameričke bom- njegovog stanovništva i njegovog fizičkog
be izgubio suprugu Kosaru (51), te troje razaranja jeste bilo najteže, ali ne i posljed-
djece, šestogodišnjeg sina Mihajla, tro- nje koje je grad doživio. Sudeći prema izvje-
godišnjeg sina Milivoja, te petogodišnju štajima Kotarskog nadzorništva Narodne
kćerku Dragicu. Teške ozljede zadobio je zaštite u Sarajevu, do kraja rata uslijedila
i šesnaestogodišnji učenik Savo Dabić, su još tri napada iz zraka.
koji je dva dana kasnije podlegao rana- Vedrog 18. novembarskog dana brzim
ma, dok se tridesetogodišnja domaćica desetominutnim naletom 36 aviona pogo- napada angloameričkih snaga na grad koji su
Štefanija Dabić, moguće njegova majka, đeni su s 20-ak razornih bombi Osman-pa- uslijedili od 1943. do 1945. godine. Njegova
i dalje nalazila na liječenju od zadobije- šina kasarna, tvornica “Avia” i nekoliko analiza otkriva niz nelogičnosti i ozbiljno
nih povreda. Iz kuće s broja 4 život su objekata na području Grbavice i Pofalića, a dovodi u pitanje vjerodostojnost popisa.
izgubili supružnici Čengić – Ismet, uči- s 40-ak bombi bačenih na područje Alipa- Od nerealno malog broja popisanih žrta-
telj (36), i Muniba (30) – te majka Ševka šinog Mosta oštećena je zgrada željezničke va bombardiranja (1941–1945) u najvećem
Kapetanović (39), domaćica, i njena jed- stanice i željeznička postrojenja te cestovne broju slučajeva kao počinioci se spominju
noipogodišnja beba Osman. komunikacije koje su povezivale Sarajevo Nijemci (122), pa tek onda saveznici (90),
Identične su bile sudbine Sarajlija i sa s Ilidžom, odnosno Rajlovcem. Napad na ustaše, Italijani ili nepoznati počinioci. Bez
šireg gradskog područja. U Starom Hra- strateške ciljeve prošao je bez žrtava. obzira na njegove očigledne nelogičnosti i
snom su stradali stari supružnici Marjano- Sličnog scenarija, intenziteta i odabira nedostatke, ovaj popis ratnih žrtava, u kom-
vić, Marija (58), domaćica, i stolar Nikola ciljeva bio je i zračni udar od 20. novem- paraciji s dostupnim nam popisima žrtava
(60); maloljetne kćerke Veljka Simčića iz bra, kada je oko 30 angloameričkih aviona bombardiranja koje je načinilo Kotarsko
Novog Sarajeva Slava (11) i Zagorka (15); bacilo 15 komada razornih bombi na jugo- nadzorništvo Narodne zaštite u Sarajevu,
na Dolac-Malti otac Asim (42) poginuo je zapadni dio grada i u svega deset minuta daje uvid u različitu starosnu, polnu i na-
s djecom Bedrijom (15) i Mujom (12) te napada gađani su protuavionski položaji cionalnu strukturu stradalih.
cijela porodica Matulić nastanjena u Uli- na Vracama. U preletu preko sarajevskog Analizom tih izvora uočavamo da je
ci Fra Jukićevoj br. 17 (roditelji Jozefina, polja oštećena je cesta Sarajevo – Ilidža. među poginulim bilo i beba, poput Zijada
domaćica, 33, i Anto, činovnik, 36, te si- Žrtava nije bilo. Posljednji zračni napad (Ismeta) Galijaševića, koji je s nepunom
novi Alojz, 6, i Mario, 7). na širu okolinu grada Sarajeva tokom godinom starosti stradao novembra 1943.
Iako su u Sarajevo došli potražiti spas i Drugog svjetskog rata desio se 14. februa- godine, ali i lica visoke starosne dobi, poput
sigurnost, od angloameričkih bombi ginule ra 1945. U preletu preko Ilidže posade tri osamdesetčetverogodišnjeg Cvijete (Nikole)
su i izbjeglice iz Istočne Bosne. Od tragične lovačka aviona pucale su u niskom letu iz Vaskovića, koji je poginuo godinu dana ka-
sudbine nije mogao pobjeći Fočak Rukija mitraljeza i bacile pet bombi manjeg kali- snije. Nacionalnu pripadnost žrtava navodili
Bašić (35) i njegov maloljetni sin Mustafa bra koje nisu prouzrokovale ni ljudsku ni su prijavitelji, odnosno osobe koje su posli-
(4) poginuvši u izbjegličkom kampu na materijalnu štetu. je rata prijavljivale žrtve i davale podatke o
Alipašinom Mostu. Na tom lokalitetu stra- Ukoliko uzmemo u obzir ovdje spome- njima. Popis pokazuje da su angloamerič-
dao je i nepoznati muškarac koji je, zbog nute zračne udare na Sarajevo i njegovu širu ke bombe neselektivno ubijale sve stanov-
nedostatka drugih podataka i lica koja bi okolinu, a navedeni su svi koje je registri- nike Sarajeva bez obzira na njihovu nacio-
se interesirala za njega i eventualno ga pre- rala sačuvana dokumentacija Kotarskog nalnost. Najbrojniji među žrtvama bili su
poznala, u zvaničnoj evidenciji zabilježen nadzorništva Narodne zaštite u Sarajevu, muslimani (115), Srbi (87), Hrvati (55), te
kao “N. N. muškarac – seljak oko 50 g.”. možemo reći da je kao posljedica anglo- Česi (2), Ukrajinci (1), Jevreji (5), Rusi (2),
Bez obzira na kritike koje su pristiza- američkog bombardiranja život izgubilo Crnogorci (1), Slovenci (1) i drugi koji su
le na račun djelovanja sarajevskog ogran- najmanje 626 civila, a da je evidentirano prijavljeni kao “nepoznata nacionalnost”.
ka Narodne zaštite, njegovi pripadnici su ranjavanje njih 446. Tijela poginulih često su bila razmrska-
danima nakon bombardiranja radili na Socijalističke vlasti su u tri navrata na, u teškom stanju za identifikaciju, stoga
otkopavanju ruševnih objekata i traganju popisivale ratne žrtve u Jugoslaviji (1947, su evidentirana kao N. N. osobe uz kratak
za stradalim. Postepeno su kompletirane 1950, 1964) evidentirajući samo one koji su opis, npr. da je u pitanju “žensko dijete u
nesretne sudbine sarajevskih porodica koje stradali na strani NOP-a, odnosno kao žrtve dimicama” (dimijama), “lješ smrskan u ko-
su ispod ruševina pronalazile tijela svojih fašističkog terora, a takvima su smatrani i madima”, “lješ ženski u komadima” ili uz
najbližih. Takvo bolno iskustvo imala je civili poginuli prilikom angloameričkog upisivanje nekog karakterističnog detalja
Ljuba Džikovski, suočivši se najprije s po- bombardiranja. U četverotomnom popisu koji bi mogao poslužiti za prepoznavanje:
gibijom supruga Eugena, inače novinara i žrtava fašističkog terora grada Sarajeva, na- “mlađa žena sa kućnim kožnim papučama.
urednika vanjskopolitičke rubrike u sara- činjenom 1964. godine, posebno su navedeni Na gornjoj sredini papuče guma”. Zbog obi-
jevskom Novom listu. Kako tadašnja štam- građani Sarajeva poginuli od bombardiranja ma stradanja njegovog stanovništva i razor-
pa prenosi, on je na znak zračne opasnosti u toku NOB i popisana su svega 272 lica. nog uništavanja grada, 7. novembar 1944.
požurio da nađe sklonište za sebe i svoju Popis obuhvata žrtve njemačkog bombar- postat će i ostati jedan od najtežih dana u
porodicu, ali je u metežu izgubio život. diranja Sarajeva aprila 1941. i serije zračnih ratnoj historiji Sarajeva. n

STAV 14/1/2022 73