Page 56 - STAV broj 389

DRUŠTVO

Muslimanska kasaba Kragujevac od 1459.
godine do početka 19. stoljeća (2)

NA MJESTU DŽAMIJE

MILOŠ OBRENOVIĆ HTIO JE

IZGRADITI PIVARU, DANAS

JE TU KAFANA “BALKAN”

Kamenom ozidana Mustafa-begova džamija, koja je u 19. vijeku ostala bez munare, porušena

je 1885. godine. Jovan Tomić sjeća se kako su 1885. godine još “lepi zidovi i jaki temelјi
od te crkve-džamije rušeni da se na njima podigne zgrada banalne moderne palanačke
arhitekture, namenjena prostoj kafani”. Rušenjem ove džamije uništen je i posljednji ostatak

muslimanske sakralne arhitekture u Kragujevcu.

Piše: Esad RAHIĆ Jagodini, gdje bi se povezao s vođom ar- onemogući Aliji Kučuku da izađe s voj-
nautskih krdžalija Halilagom Gušancem, skom iz grada. Na vijest da su janjičarske
nakon čega bi zajedno napali ustanike na trupe u Kragujevcu proširio se ustanak u
rije i za vrijeme Prvog srpskog jugu. Na putu prema Kragujevcu dođe do Lepeničkoj, Gružanskoj i Jagodinskoj na-
ustanka Kragujevac je bio nahij- bitke kod sela Vrbice (današnji Aranđelo- hiji. Budući da se opsada oko Kragujevca
sko središte. Katastrofalne poslje- vac) s ustaničkom vojskom koju su predvo- opasno stezala, janjičari se, koristeći noć,
Pdice imat će povratak janjičara dili Karađorđe i Janko Katić. Janjičarska neopaženo povlače prema Jagodini, zajed-
u Smederevski sandžak i uspostavljanje vojska pobijedila je i čak zaplijenila i neke no s varoškim muslimanskim stanovniš-
vlasti četvorice janjičarskih zapovjedni- lične Karađorđeve stvari (i njegov ćurak). tvom. U nebranjenu kasabu ustanici su
ka-dahija nad ovim sandžakom od 1801. Alija Kučuk stigao je u Kragujevac 29. ušli 5. aprila 1804. godine.
godine. Jedno je vrijeme ulogu haračlije marta i, pokazujući Srbima Karađorđev Kragujevačka Mustafa-begova džamija
kragujevačke nahije vršio budući dahija ćurak, uspio je mnoge uvjeriti da je ubio ponovo je pretvorena u crkvu i kao takva je
Mula Jusuf, koji će za muselima posta- Karađorđa. S druge strane, Karađorđe korištena do kraja ustanka. U Kragujevcu
viti svog sestrića Mehmed-agu. Potom je je nastojao da opsjedne Kragujevac i da se od 1811. do 1813. godine nalazilo sjedište
funkciju kragujevačkog muselima vršio i
najratoborniji dahija Alija Kučuk. Zatim Centar prije dva vijeka s Muselimovim
u toj ulozi vidimo Hasan-agu i kasnije konakom i džamijom (rad Feliksa Kanica)
Kara Mustafu.

DOBA SRPSKIH USTANAKA
Brojčano gledano, muslimani su bili
uvjerljivo dominantan faktor u kasabi
Kragujevac sve do 4. aprila 1804. godine,
kada je Karađorđe sa svojim ustanicima
zauzeo ovaj grad.
Nakon izbijanja Prvog srpskog ustan-
ka, dahije su najprije pokušale pregovori-
ma i obećanjima umiriti ustanike, a potom
su prešli na primjenu vojne sile. Jedan od
dahija, Alija Kučuk, krenuo je marta 1804.
godine iz Beograda prema Kragujevcu s
namjerom da mobilizira kragujevačke mu-
slimane i da potom s njima krene prema

56 19/8/2022 STAV