Page 57 - STAV broj 389
P. 57
srpske mitropolije. Tu je 1813. godine za-
sjedala posljednja ustanička Skupština.
Nakon sloma ustanka 1813. godine
Kragujevac kao i cijela ustanička Srbija
ponovo potpadaju pod osmansku vlast.
Opet se u vraćaju prognani i preživjeli mu-
slimani, a Mustafa-begova džamija iznova
postaje njihovo mjesto molitve.
Septembra 1814. godine u okolini
Čačka izbila je Hadži Prodanova buna,
koja je pored Požeške zahvatila i dio Kra-
gujevačke i Jagodinske nahije. Buni su
se masovno pridružila sela Gružanske
knežine. Muslimanski živalj sklanjao se
u utvrđene gradove: Čačak, Karanovac
i Trstenik.
Miloš Obrenović nije se pridružio
buni. On je, zajedno s rudničkim museli-
mom Ašir-agom, krenuo u Kragujevac da
stišava bunu. U Kniću naiđoše na hiljadu
ustanika iz kragujevačke nahije spremnih
na otpor. Miloš je imao i sam isto toliko Konak kneza Miloša (Fotografija: Anastas Jovanović, Istorijski muzej Srbije)
vojske. Pobunjenici napadoše i pobijedi-
še, ali vidjevši da je i Miloš protiv bune, poviše Kragujevca, da se suprotstavi na-
raziđoše se. Osmanska vojska predvođena padačima. U ovoj bici bili su pobijeđeni.
ćehajom Imšir-pašom (pomoćnikom beo- Ostaci muslimanske vojske povukli su se
gradskog vezira Sulejman-paše Skopljaka) u Kragujevac i utvrdili u šančevima oko
uđe u Kragujevac, čije stanovništvo nije džamije i Kamenog mosta.
učestvovalo u buni. Srpski ustanici opkolili su musliman-
Vođa bune Hadži Prodan Gligorijević ske branitelje u šancu oko džamije, držeći
pobježe u Austriju. Miloš se pobratimi ih nekoliko dana pod opsadom i sprema-
s Ašir-begom, a beogradski vezir Sulej- jući se da varoš zauzmu na juriš.
man-paša Skopljak ga posini. Jagodinski paša Ćerim poslao je voj-
Ali mir nije potrajao dugo. Drugi srpski sku od 1.000 lјudi u pomoć kragujevač-
ustanak počeo je u Kragujevačkoj nahiji. kim muslimanima. Ovu vojsku kraguje-
O pripremi za ustanak doznao je kragu- vački i levački ustanici presretnu i unište
jevački muselim Šahin od bivšeg gružan- na Taborištu.
skog kneza Teodosija. Pokušao je da po- Poslije toga su pozvali na predaju mu-
hvata najuglednije Srbe iz kragujevačkog slimane koji su se utvrdili u kragujevač-
kraja, ali nije do kraja uspio. koj palanci – šancu. Na to im je jedan od
Iako se kao zvanični početak ustanka predvodnika kragujevačkih muslimana
računa 23. april 1815. godine, kada ga je Ahmet Smrdibuba prkosno odgovorio da
objavio Miloš Teodorović Obrenović na se musliman, dok je živ i dok mu je oružja,
saboru kod crkve u Takovu, ustanak je fak- nikome ne poklanja i svojoj raji ne predaje
tički počeo 20. aprila 1815. godine, kada Knez Miloš Obrenović grad bez boja i krvi.
(1815-1839) i (1858-1860)
je Arsenije Loma napao na muslimane u Uskoro je, međutim, naređeno da veći
Jasenici i zauzeo Rudnik. utvrdili se. Na Kragujevac je krenula ve- dio ove ustaničke vojske krene ka Čačku.
Težište ustanka bilo je na početku ogra- lika ustanička vojska. Kada su kragujevački muslimani saznali
ničeno na tri centralne nahije: Rudničku, Iako je kragujevačkih muslimana bilo za poraz u bici na Ljubiću na Moravi kod
Kragujevačku i Čačansku. Uplašeni kragu- mnogo manje nego ustanika, njih između Čačka i za smrt ćehaje Imšir-paše juna
jevački muslimani podigli su novi šanac i 600 i 700 hrabro je izašlo na Drenovac, 1815. godine, probijaju se kroz oslablje-
ne opsadne ustaničke snage i kreću u po-
vlačenje preko Bresnice i Trmbasa starim
Na Nijemca Pirha, koji je 1829. godine u Kragujevcu proboravio putem ka Jagodini.
Smatra se da su tada Kragujevac na-
dvanaest dana, mlada srpska prijestolnica ostavila je svojim pustili svi muslimani i njihove porodice.
položajem i uređenjem vrlo prijatan utisak, a od zdanja u Vuk Karadžić tvrdi da je tada spalјena
njoj, osim kneževih konaka, crkve i škole, pala mu je u oči i kragujevačka varoš.
Jake ustaničke snage presrele su kod
džamija. Ovaj stranac otišao je iz Kragujevca čak s pogrešnim Crnog vrha ovu tužnu muslimansku kolo-
nu i nanijele joj velike gubitke u ljudstvu
uvjerenjem da je ovu džamiju muslimanima podigao knez vjerovatno 15. maja 1815. godine.
Nakon sporazuma između kneza Mi-
Miloš. I u svojim putnim bilješkama iz Srbije on to naročito loša Obrenovića i Marašli Ali-paše, došlo
ističe kao izvanredan primjer vjerske trpelјivosti kneza Miloša. je do djelimičnog povratka muslimana u
STAV 19/8/2022 57
