Page 62 - STAV broj 389

DRUŠTVO

vakuf, po svoj prilici, trajao je tek koju godinu.
Sama džamija bila je skromna, bez munare, a
zidana ćerpičima, s drvenim kubetom. Zato
je brzo oronula i trebala joj je popravka, a
pošto vakuf njen netragom nestade, trebala
je i novog vakifa. Tada na historijsku pozor-
nicu stupa Behram-beg. On ju je obnovio. U
defterima iz 1699. i 1701. godine spominje se
kao Behrambegova džamija u Memlehatejnu,
što je, kazuju poznavaoci istočnih jezika, na-
ziv Tuzle na arapskom. Tada je Behram-beg
podigao i medresu u kojoj će sedamdeset
godina poslije zabrinuti fra Nikola Olovčić
vidjeti “nevjerne softe”. Uz džamiju je po-
dignut i mekteb i sve će nestati u požaru sto
sedamdeset godina poslije.
S austrougarskom upravom u Tuzlu
dolazi hrvatski arhitekta Franz Mihano-
vić. Po njegovom projektu godine 1888.
sve sile onosvjetske bune i proklinju onog mora. Deset godina poslije sahranjen je u bit će izgrađena džamija na mjestu oga-
ko bi da skrnavi gazijski grob. On savje- haremu Fatihove džamije. ravljenih zidina ostalih od požara među
tova trgovca da pomjeri kuću koji metar kojima je muftija Taslidžak postavio svoj
ustranu i da nastavi s gradnjom, a svi se NAZAD KROZ VRIJEME štab iz kojeg je komandovao odbranom
tada dosjetiše priče o kuriru Altumbabiću. Eto, oko historijske kaljuže u koju po- Tuzle. Narod će je prozvati Šarena dža-
I tako i bi. Čim su zakopali dalje od mjesta tonu Šarena, Časna, Gradska, Behrambe- mija. Pet godina poslije bit će podignuta
na kojem im starac pokaza grob, radovi se gova ili Atik džamija, i s njom Behram- i medresa, ali ni ona, kao ni džamija, neće
nastaviše i nikakve sile više nisu dolazile begova medresa, sa svih strana izranjaju imati sreće s krovom.
da ih prekidaju. svakojake historijske i legendarne ličnosti. Prvi problemi s krovom na džamiji poja-
Kasnije je trgovac, kada s hairom Ali čak je i mašta sasvim nemoćna da iz vit će se nepunih deset godina nakon njene
dovrši vilu, udario ogradu oko mezara sveg tog mulja istisne lik Behrambegov, izgradnje. Olovni pokrov pokaza se težak, ali
Altumbabićevog. Taj mezar i danas stoji prema kojem historija, a narodno preda- kada je ogoljena drvena kupola, ukazaše se
tamo, ograđen, a hroničari kazuju da je nje pogotovo, ostade sasvim škrta. Smjer- još strašniji propusti te je potpuno razmon-
trgovac o kojem kazuje legenda stvarno ni historičari Adem Handžić, Refik M. tirana. Džamija će tada dobiti četverovodni
postojao i da se zvao Isak Alkalaj. Trgo- Hadžimehanović, ili Rusmir Djedović, krov. Danas je džamija oklopljena skelama,
vao je taj ogrjevnim i građevinskim drve- kazuju nam da se ime Behrambegovo po- novac za obnovu osigurala je Generalna di-
tom i, kako stoji u pedantnim austrijskim javljuje tek pola stoljeća, pa i više, nakon rekcija vakufa Republike Turske. Kazuju
gruntovnim ulošcima, kupi on komad što se na tom brdašcetu ponad Jale uzdi- Tuzlaci da ćemo, onog dana kada se skinu
zemlje na kojem danas stoji Pašića vila. gla prva tuzlanska džamija preko koje će neprozirne zaštitne građevinske mreže, koje
Bilo je to 1882. godine, dakle, samo četiri se jedno varošište sred kojeg stajaše kazani sa svih strana sada okružuju gradilište, biti
godine nakon smrti Altumbabića. Cijela u kojima se prokuhavala slana voda, a na vraćeni 134 godine kroz vrijeme i da ćemo
mahala nazvana je po Džaferu, a Alkala- njenom dnu taložila so, od varoši propeti stajati pred džamijom iz 1888. godine, bit
jeva vila je nakon Drugog svjetskog rata ka kasabi. Džamiju su, kažu, u ono prvotno će joj vraćena i kupola i drveni trijem i
dospjela u vlasništvo tuzlanske porodice vrijeme nazvali Časna pa je i cijela mahala dekoracije i nići će pred nama šarena kao
Pašić, čiji je najpoznatiji član Hadži Ha- tako nazivana. Kasnije, da bi je razaznava- cvijet, najljepša među bosanskim džamija-
sanaga Pašić, tuzlanski gradonačelnik u li od silnih džamija koje se uspravljaše po ma sagrađenim u pseudomaurskom stilu.
godinama prije Drugog svjetskog rata, on Tuzli, prozvaše je Atik, ili Stara džamija. S druge strane, kroz stropove Behram-
za Atik džamiju zauvijek sveza prezime Potom, kada bude obnovljena, prozvaše je begove medrese, prizemne zgrade s ravnim
Pašić tako što 1924. godine podignu pred po obnovitelju Behram-begu, a kada Tuzla krovom, netom nakon što su ušle u nju
njom abdesthanu. postade grad, prozvaše je Gradska ili još prve softe, počelo je prokišnjavati. Tako je
Zmaj od Sandžaka, na kraju, nakon modernije – Džamija na skveru. i s nje krov morao biti uklonjen. Projekt
povlačenja prema Višegradu i borbi u Prvi put pojavljuje se Šarena džamija u adaptacije uradio je Franz Mihanović. On
Sandžaku, bi pozvan od sultana Abdul dokumentima, kazuju tuzlanski hroničari, je podigao još jedan sprat i, po ugledu na
Hamida II u Istanbul. Ondje je proglašen godine 1548. godine, i pretpostavljaju da je džamiju, udario četverovodni krov. Možda
posebnim musafirom, a sultan ga darova izgrađena barem petnaest godina ranije. O će se upravo taj dograđeni sprat pokazati
plodnom zemljom na obali Mramornog njenom graditelju historija šuti, a njegov spornim sedamdeset godina kasnije, u doba
socijalizma, kada Behrambegova medre-
Džamiju su, kažu, u ono prvotno vrijeme nazvali Časna pa je sa počinje tonuti, nezaustavljivo. Ostao je
od nje samo taj ulazni portal, koji i danas
i cijela mahala tako nazivana. Kasnije, da bi je razaznavali od stoji i prebrojava silne automobile što hrle
silnih džamija koje se uspravljaše po Tuzli, prozvaše je Atik, kružnim tokom ponad Panonskih jezera, tu
na Skveru. Od Behram-bega ostade samo
ili Stara džamija. Potom, kada bude obnovljena, prozvaše ime, ostale njegove tragove zametoše suri
je po obnovitelju Behram-begu, a kada Tuzla postade grad, historijski vjetrovi koji neprekidno viju
svoju surovu igru na Balkanu, zavijajući
prozvaše je Gradska ili još modernije – Džamija na skveru. pritom kao izgladnjeli kurijaci. n

62 19/8/2022 STAV