Page 65 - STAV broj 366

kojima je, ako poživi, vjerovatno i dobit- i širu naučnu javnost. Riječ je o knjizi koja “beat” poezije i proze predvođene Allenom
nik Nobelove nagrade za književnost, zao- obuhvata brojna opažanja i osvrte na doga- Ginsbergom i Jackom Kerouacom te inspi-
kružit će dokumentarni film s elementima đaje u Bosni i Sandžaku u periodu austro- rativne muzike Boba Dylana doveo do re-
mjuzikla “The Sanjak of Novi Pazar”, koji ugarske vladavine od Berlinskog kongresa alizacije ovog projekta.
će obuhvatiti period od sedamdesetak go- pa sve do kraja Prvog svjetskog rata, a kroz “Događaji u Sandžaku i Bosni nakon
dina, tj. od balkanskih ratova do početka karikaturalnu i satiričnu optiku brojnih ča- aneksione krize i tokom balkanskih ratova
1980-ih godina i posjete Allena Ginsberga sopisa i listova koji su u to vrijeme izlazili mnogi američki dnevni listovi, magazini i
Novom Pazaru. u Evropi i Americi. To su godine u kojima periodični časopisi pokrivaju s velikim in-
Odakle uopće ideja da zajedno s Bošnjač- su oči Evrope i svijeta bile širom otvorene teresiranjem. Neki su, poput New York Tri-
kim nacionalnim vijećem krene u jedan sve- i uperene na Bosnu i Sandžak, Sarajevo i bunea, isticali da je upravo Sandžak zbog
obuhvatni naučno-umjetnički projekt koji Novi Pazar, pa je taj dio Balkana preko noći svog važnog geografskog položaja u tom
će spojiti istraživački rad, poeziju, muziku postao tema mnogih evropskih konferenci- trenutku doveo do početka Prvog svjet-
i film, a sve to prožeto Novim Pazarom i ja, kongresa, dnevne i periodične štampe i skog rata jer je bio podjednako važan za
Sandžakom, pokušao je objasniti za Stav. tadašnjih karikaturista. Muhamed Đerlek izlaz Austro-Ugarske na Egejsko more, kao
“Polazna stanica ove ideje je skovana Max, recenzent moje publikacije, u pred- i pretenzije carske Rusije da preko Srbije i
prije nekoliko godina dok sam skupljao govoru pojašnjava da časopisi u kojima su Crne Gore izbije na Jadran. Thomas Pyn-
materijal za knjigu ‘Bosna i Sandžak u sa- objavljivane karikature s tom tematikom chon u svom djelu ‘Duga graviticije’ upra-
tiričnoj i ilustrovanoj periodici’. Uz građu nisu bili samo evropski, već i osmanlijski, vo ističe da je Sandžak u tom trenutku bio
koju sam kompilirao iz više izvora, počeo pa čak i američki”, rekao nam je. najvažnija neuralgična geostrateška tačka u
sam da nalazim vezu poezije i muzike koja Kao što smo i naveli, osim ljubavi prema cijelom svijetu i sve su oči bile uprte u njega
bi se krunisala dokumentarnim filmom angloameričkoj književnosti, zanimala ga jer je od ovog nepoznatog Sandžaka nekada
‘Searching for the lost Sanjak’. Projekt re- je i svjetska historija s fokusom na Balkan. zavisila sudbina čitave Evrope. Upravo ta
aliziramo u tri faze. Obradio sam pjesmu Upravo je taj spoj interesiranja za književ- nepoznanica i orijentalna mističnost ime-
‘The Sanjak of Novi Pazar’ američkog po- nost i historiju uz fatalni utjecaj američke na dala je inspiraciju mnogim američkim
stmodernističkog pisca Thomasa Pyncho-
na, čiji je pravi naziv zapravo ‘The Eagle of
Tooting’, iz njegove knjige ‘Gravity’s Ra-
inbow’ (Duga gravitacije). ‘Duga gravitaci-
je’ je postmoderni ep i jedan od najznačaj-
nijih romana svjetske književnosti druge
polovine 20. stoljeća, koji je, kao malo koje
drugo djelo, izvršio ogromni utjecaj na po-
tonje generacije pisaca širom svijeta. Kod
nas je skoro preveden. Polazna osnova se
našla i u pripovijeci ‘Izgubljeni Sandžak’ iz
1910. godine znamenitog britanskog maj-
stora kratke priče Hectora Hugha Munroa,
poznatijeg po pseudonimu Saki, u kojoj se
sudbina glavnog lika rješava njegovim ne-
poznavanjem lokacije Novopazarskog san-
džaka te zbog toga biva osuđen na smrt. To
je bila prva faza. Druga faza se sastojala u
objavljivanju publikacije ‘Bosna i Sandžak
u satiričnoj i ilustrovanoj periodici’, a treća,
ujedno i posljednja faza, u snimanju doku- Sa snimanja “Sanjak of Novi Pazar”
mentarnog filma koji treba da bude kruna
cijelog projekta”, počeo je pričati o svom
gesamtkunstwerk projektu Damir Gruda.

SANDŽAK KAO NEURALGIČNA
GEOSTRATEŠKA TAČKA
Sve je počelo knjigom “Bosna i San-
džak u satiričnoj i ilustrovanoj periodici”,
koja je pokušala osvijetliti period od 1878.
do 1918. godine, koji nije dovoljno istra-
žen. Knjiga sadrži i do tada potpuno nepo-
znate historijske činjenice. To je period do
kraja Prvog svjetskog rata, gdje mi kao na-
rod potpuno gubimo identitet stvaranjem
Kraljevine SHS, koja je priznavala samo tri
naroda u okviru novostvorene kraljevine.
“Ovo nije samo priča o karikaturama
koje imaju više dimenzija, ovo je geopoli-
tička publikacija, veoma ozbiljna priča koja
bi trebalo da zaintrigira, pored historičara,

STAV 11/3/2022 65