Page 68 - STAV broj 316

DRUŠTVO

Historija filma u Bosni i Hercegovini

OD EUGENA ILLÉSA

DO JASMILE ŽBANIĆ

Američka akademija filmske umjetnosti organizirat će 25.

aprila svečanu dodjelu Oskara po 93. put. Dok čekamo
njihovu odluku, dobra je to prilika da se podsjetimo bogate
Piše: Nedim HASIĆ historije bosanskohercegovačkog filma uvidom u Kratku
historiju kulture Bošnjaka, u kojoj je i rad Almedine Čengić,
koja je istražila historiju filma na našim prostorima, objavljenu

u izdanju Stava i Simurg Medije.

ajtragičnija epizoda iz Agresije zgradi na Cirkuskom trgu (današnjem par- debelih gospođa iz Sarajeva. Ta “atrakcija”
na Bosnu i Hercegovinu – Ge- ku nasuprot Skenderiji). Putujuća kina, sigurno je bila velika novina, pogotovo
nocid koji su nad Bošnjacima kako ih tada nazivaju, izvode projekcije za širu bošnjačku populaciju, koja je, još
NSrebrenice počinili vojnici i po- filmskih predstava u improviziranim pro- pod teretom tradicionalnih kulturnih
licajci RS-a u julu 1995. godine – tema je storima koji su predstavljali “bioskopske ograničenja, s podozrenjem prihvatala
dugometražnog igranog filma Quo Vadis, dvorane”. Italijan Giovanni Fabris 1907. inovacije. Kuriozitet su predstavljali pre-
Aida? režiserke Jasmile Žbanić. godine otvara prvo stalno kino u Saraje- poznatljivi prizori iz običajnih segmenata
Film koji je izazivao pažnju i prije no vu pod nazivom “Edison Amerikan Bio- života i aktuelnih društvenih događanja,
što je dospio na platna kina zbog sukoba skop”, što će postati svojevrsna atrakcija stoga su ovi kadrovi i bili intrigantni za
Jasmile Žbanić i prvobitnog scenariste za ovdašnje stanovništvo, pogotovo boš- gledaoce kao teme o kojima se javno go-
Hasana Nuhanovića, jednog od preži- njačku populaciju, koja nije imala navi- vorilo i raspravljalo u “čaršijskim razgo-
vjelih iz Srebrenice čija je porodična tra- ku posjećivanja ovakvih vrsta kulturnih vorima” nakon gledanja.
gedija trebala biti okosnica filma, nomi- prezentacija i skupova. Prva snimanja na prostoru BiH po-
niran je za Oskara u kategoriji najboljeg Nažalost, dvorana je izgorjela u poža- čela su već oko 1902. godine, a 1906.
stranog filma. ru 1911, uključivši sve sačuvane filmove godine domaće novine su najavljivale
Iz producentske kuće “Deblokada”, i postojeću kinoaparaturu, a uzrok ove “senzaciju”: prikazivanje domaćeg filma
komentirajući taj sukob i Nuhanovićevo nesreće bila je zapaljiva filmska traka. Polazak debelih gospođa iz Sarajeva, što je
povlačenje iz projekta, pojasnili su kako Albert Metz i njegova sestra Paulina Va- vjerovatno prvi bosanskohercegovački
je film Quo vadis Aida umjetnički iskaz o lić 21. septembra 1912. godine otvaraju film. Bosnu su pohodili i snimatelji tada
srebreničkom genocidu, kako glavni lik novu zgradu kina pod nazivom “Apolo
Aida nije postojala u stvarnosti i kako kinoteatar”, prvu moderno opremljenu
žele, pričajući o historijskom događaju kinodvoranu sa 600 udobnih sjedala i
preko kreiranog dramskog lika, govoriti zasigurno jednu od najljepših u Evropi.
o svim žrtvama. Nakon toga, otvaraju se i druge ki-
Američka akademija filmske umjet- nodvorane u većim kulturnim centrima:
nosti organizirat će 25. aprila svečanu Mostaru, Banjoj Luci i Tuzli. Prvi igrani
dodjelu Oskara po 93. put. Dok čekamo film na području Bosne i Hercegovine
njihovu odluku, dobra je to prilika da se snimljen je u Mostaru 1916. godine. Ba-
podsjetimo bogate historije bosanskoher- ziran je na tekstu mađarske melodrame
cegovačkog filma uvidom u Kratku histo- Szulamit, u čijem je središtu mitska pri-
riju kulture Bošnjaka, u kojoj je i rad Al- ča o ljubavi između djevojke Szulamit i
medine Čengić, koja je istražila historiju ratnika Abšalom. Režiju potpisuje tada
filma na našim prostorima, objavljenu u poznati njemački režiser mađarskog po-
izdanju Stava i Simurg Medije. rijekla Eugen Illés.
Svojevrsnu senzaciju u cjelokupnoj
“EDISON AMERIKAN BIOSKOP” javnosti, a pogotovo među stanovništvom
Prva filmska projekcija u Bosni i Her- Bosne i Hercegovine, izazvalo je snimanje
cegovini održana je 1897. godine u drvenoj i prikazivanje “domaćeg filma” Polazak

68 26/3/2021 STAV