Page 75 - STAV broj 197

oduvijek imale programsku potrebu za
kulturnim ekspanzicionizmom (primjer
SAD-a poslije Drugog svjetskog rata).
Naravno, civilizacijske difuzije onemo-
gućile su formiranje u potpunosti izoli-
ranih kultura, ali je došlo do grupiranja i
globalnih blokova na osnovu kojih danas
prepoznajemo pripadnost neke zajedni-
ce određenim umjetničkim tradicijama,
a koje mogu biti opisane veoma općeni-
to, poput termina “zapadna umjetnost”,
“umjetnost afričkog kontinenta” ili “da-
lekoistočna umjetnost”. Daljnja parcijali-
zacija na nacionalne umjetnosti predstav-
lja onu pozitivističku naučnu potrebu da
se sve definira i stavi u određene okvire.

ŠTA JE TO NACIONALNA UMJETNOST Nasuh Matrakči, Pogled na Istanbul i Galatu, minijatura, 1537. godina

Iako i ranije upotrebljavan, termin “na- U Turskoj se nalazila čitava kolonija bošnjačkih zidnih slikara
cionalna umjetnost” postao je uobičajen koji su učestvovali u formiranju visokog stila klasične osmanske
u historiji umjetnosti u drugoj polovini umjetnosti, dok su Bošnjaci poput Nakaša Osmana i Nasuha
19. stoljeća, i to unutar razmatranja o re- Matrakčija doslovno osnovali osmansku minijaturu, a kaligrafi
gionalnim umjetničkim specifičnostima, imali stalan utjecaj koji nije prestajao sve do 20. stoljeća
prije svega u slikarstvu i arhitekturi. U
suštini, sve je počelo od stare dihotomije fluidan i često je izbjegavao uske okvire. pa se danas, u svim navedenim zemljama,
iz 16. stoljeća i razlikovanja južnjačkog i To je posebno došlo do izražaja kod pre- “lokalni impresionizmi” prihvataju kao
sjevernjačkog duha u umjetnosti Evro- kograničnih širenja pojedinih slikarskih nacionalne slikarske škole.
pe. Postojalo je uvjerenje da renesansa škola, pa smo, tako, impresionizam, koji je
ne leži baš svim narodima zbog njihovog krajem 19. i početkom 20. stoljeća postao KULTURNI UTJECAJI
temperamenta, te da ona kod Germana, internacionalan, a ne samo francuski, mo- I KULTURNI OTPORI
naprimjer, nikad ne bi mogla dostići čisti gli vidjeti odomaćen u mnogim državama,
italijanski oblik, ili još gore, postojala je poput Rusije, SAD-a, Austrije, dok se na Umjetnost postaje “nacionalna” onda
bojazan da bi drugi narodi mogli pokva- širim balkanskim prostorima formiraju kada je određena umjetnička praksa pri-
riti italijanski osjećaj za formu. slovenski, srpski i hrvatski impresionizam, sutna duži period na nekom području,
bez obzira na njeno porijeklo, i kada je
Međutim, desilo se upravo suprotno.
Iako će renesansa izvorno zauvijek biti ve-
zana za Italiju, pa čak biti i shvaćena kao
nacionalna umjetnost apeninskog čovjeka,
drugi narodi dat će joj dodatne specifičnosti,
pa tako danas sasvim normalno učimo o nje-
mačkoj ili francuskoj renesansi. Evropsku
umjetnost nemoguće je shvatiti bez takve
vrste prožimanja, ali isto tako i bez snaž-
nih identiteta. Kasnija selektiranja išla su
uporedo s dinamikom stvaranja nacional-
nih država u 19. stoljeću, pa je kompletna
priča o nacionalnom u umjetnosti veoma
brzo prebačena na polje utvrđivanja kon-
tinuiteta i etničkih identifikacija.

U suštini, termin nacionalna umjetnost
prilično je krut i može nas dovesti do za-
blude da se radi o umjetnosti isključivo
omeđenoj državnim granicama. Međutim,
ona, u širem smislu, označava i obuhvata
sva historijska područja srodnih kultura
na kojima se razvijala određena umjetnost
istovjetna po duhu, a različita po specifič-
nostima. Dobar primjer jeste umjetnost
na području Velike Britanije, Pirinejskog
poluostrva, ili Srednje Evrope. Umjetnost
nordijskih naroda generički je identična i,
mada će se Norvežani pohvaliti da je Ed-
vard Munch isključivo njihov slikar, on bi,
po mentalitetu i duhu, mogao biti i Šve-
đanin. Umjetnički utjecaj oduvijek je bio

STAV 13/12/2018 75