Page 76 - STAV broj 197
P. 76
KULTURA
ta ista umjetnost prihvaćena od domicil- pojavljuju se čak i nove kaligrafske škole, datumima pojave pojedinih umjetničkih
nog stanovništva do te mjere da utječe na što samo govori o generičkom fenomenu zanata krajem 15. stoljeća.
formiranje duhovnih identiteta, u isto islamske umjetnosti na ovim prostorima.
vrijeme dobijajući i svoju naučnu valo- Osmanska umjetnost bila je raznovrsna
rizaciju. S druge strane, umjetničke faze DOPRINOS BOŠNJAKA RAZVOJU u svojoj pojavnosti, ali jedinstvena u tu-
ili kratkotrajni periodi dominacije stra- OSMANSKE UMJETNOSTI mačenju, i u historiji umjetnosti tretirana
nog kulturnog entiteta, a koji je nekom je kao zasebna i prepoznatljiva stilistička
narodu mogao biti i nametnut, često nije U ovom kontekstu treba sagledati ra- cjelina. U smislu kontinuiteta, nasljedni-
donosio posebne rezultate. U tom smislu, zvoj bošnjačke kulture i umjetnosti unutar ca je seldžučke, a razvijala se uporedno sa
krajnje frustrirajuću situaciju u kulturnoj Osmanskog carstva. Vjerovatno niti jedna safavidskom i mogulskom umjetnošću, a
politici mogli smo vidjeti u vrijeme au- nacija nije dala veći doprinos osmanskoj s njom se početkom 20. stoljeća i završava
strougarske uprave u našoj zemlji. Želeći arhitekturi i umjetnosti od Bošnjaka, po- era klasične islamske umjetnosti.
otrgnuti Bošnjake od historijske osman- gotovo u kontekstu doprinosa “malih naro-
ske kulturne matrice, nove vlasti forsirale da”. Iako danas postoje nesuglasice o tome Osmanska umjetnost bila je višenacio-
su umjetničke forme koje su kod nas bile koje su poznate ličnosti u Osmanskom nalna, odnosno, pripadala je različitim na-
strane, dok se na polju arhitekture pro- carstvu pripadale kojem narodu (primjer rodima, pa je treba posmatrati jednako kao
movirao tzv. pseudomaurski stil, koji je Mimara Sinana možda je i najpoznatiji), i rimsku umjetnost, koja je u svom stilskom
trebao osmansku arhitekturu zamijeniti uglavnom se zna koliko su pojedini narodi izrazu bila jedinstvena, ali su u njenom ra-
različitim vrstama historicizama islamske participirali u različitim sferama politič- zvoju učestvovali mnogi antički narodi. U
provenijencije, odnosno, graditeljskim kog, društvenog i umjetničkog života i za tom smislu, postojao je i “osmanski duh u
elementima koji nikada nisu postojali na tako nešto imamo skoro pa statističke po- umjetnosti”, jedinstven estetski kod koji
ovim prostorima. datke. Integracija Bošnjaka u tom smislu je u sebi objedinjavao mnoga iskustva, ali
bila je fascinantna i predstavlja određen je uvijek ostajao prepoznatljiv. Osmanska
Pogotovo je bila interesantna situaci- historijski presedan s obzirom na to da je umjetnost bila je u svim krajevima carstva
ja u likovnoj umjetnosti. Do dolaska Au- već unutar početnih nekoliko decenija od stilistički dosljedna, ali u isto vrijeme i pro-
stro-Ugarske, islamska kaligrafija bila je dolaska Osmanlija došlo do ekspanzije svih žeta lokalizmima, pogotovo u arhitekturi
najrazvijenija umjetnost u Bosni približ- oblika tradicionalne islamske umjetnosti i zanatstvu. Na polju arhitekture ona u
no četiri stotine pedeset godina. Promo- na ovim prostorima, i to kao organizirane Bosni postaje domaća u trenutku kada se
viranjem građanskog slikarstva Austrija djelatnosti, što se najbolje može vidjeti na spaja s mediteranskom kulturom Herce-
je željela uvesti nove umjetničke prakse, govine, gdje džamije zbog lokalnih tehni-
različite od onih ranijih. Međutim, za četr- Koliko je god Istanbul ka i materijala, te zbog posebnog pristupa
deset godina okupacije niti jedan Bošnjak poznat po svojim sultanskim kamenoj plastici dobijaju sasvim drugačiji
nije postao akademski slikar, niti je bilo džamijama, toliko je poznat oblik od onih u Turskoj.
interesiranja za tako nešto. Prvi akadem- i po deset velikih bošnjačkih
ski slikari Bošnjaci pojavljuju se tek tride- vezirskih džamija koje su s Moglo bi se reći da je osmanska umjet-
setih godina 20. stoljeća. Za to isto vrije- vremenom postale simbol nost odgovarala bošnjačkom senzibilitetu
me, islamska kaligrafija i dalje je cvjetala ovog slavnog grada budući da je na početku prihvaćena kao
te ostala dominantna likovna umjetnost prirodan prijelaz iz jednog srednjovje-
Bošnjaka, a između 1880. i 1920. godine kovnog simboličnog i apstrahiranog um-
jetničkog univerzuma u drugi, po mno-
go čemu srodan umjetnički jezik koji je
Rustem-pašina džamija (1563), Istanbul
76 13/12/2018 STAV
