Page 80 - STAV broj 197
P. 80
KULTURA
sakupljač te je skupio veliku zbirku sefar- važnu ulogu. Sefardski oblici muzičkog muzika, uslijed dugog boravka na Iberij-
dskih romansi, poslovica, pripovijetki izvođenja bili su uglavnom vokalni. To se skom poluostrvu, dobrim dijelom bila ba-
i ostalih narodnih umotvorina. Laura odnosilo i na izvođenje napjeva na velike zirana na elementima arapskog, islamskog
Papo-Bohoreta najpoznatiji je pisac na i male praznike (Roš hašana, Jom kipur, izraza u svakoj muzičkoj formi. Sefardska
đudeo-espanol jeziku. Pisala je pripovi- Purim, Pesah, Šavuot, Hanuka i ostale), muzika kao i kod ostalog jevrejskog naro-
jetke, eseje, drame i komponirala pjesme kao i na religioznu djelatnost kod kuće. U da bila je prilagodljiva, ne samo što je to
i bila je sakupljač cjelokupnog sefardskog religijskom i muzičkom izražaju Sefardi su postala pod ovakvim utjecajima nego što
kulturnog blaga. Veoma su važni i ostali kao i u drugim muzičkim oblicima očito je to bio i zvaničan stav religijskih vođa,
autori koji su se bavili ovom tematikom, bili pod velikim utjecajem sredine, naro- a zbog očuvanja jevrejskog, religijskog i
kao što su: dr. Samuel Kamhi, dr. Samu- čito tursko-muslimanske, koji je u dugom etničkog integriteta. Sam Talmud svo-
el Elazar, dr. Samuel Pinto i prof. Avram periodu bio dominantan. Interesantna je jim učenjem upućuje na to. U odjeljku
Pinto. Između ostalih rijetkih radova koji činjenica da je na Sefarde taj utjecaj bio Bava mecia 83/a jasno piše: “Sve neka je
tretiraju ovu materiju, važno je spome- mnogo jači nego na hrišćane. To nije čudo po mjesnim običajima.”
nuti publikaciju autora Regine Kamhi i iz prostog razloga što je uopće sefardska
Jakova Pape pod naslovom Sačuvano od SVJETOVNA I SINAGOGALNA MUZIKA
zaborava, koju je izdala Židovska općina U Bosni “romancero
Zagreb 2000. godine. Od nejevreja sefar- đudeo-espanol” ima svoju Bosanski Sefardi su dugo, sve do do-
dikom su se bavili Ešref Čampara i dr. specifičnost što se jasno laska Austro-Ugarske, živjeli kao skoro
Muhamed Nezirović. dijeli na romanse i kantike potpuno zatvorena zajednica, posebno u
(kantige). To su narodne religijskom smislu, ali su muzički obli-
Interesantno je da je sarajevski limar tvorevine koje su bile izražaj ci, naročito pjevanja gradske musliman-
David Kamhi bio prvi sakupljač koji je ljudske duše koji prati ske sredine, do njih dolazili svjesno ili
bilježio narodne, po njegovom mišlje- reakciju na svaki važniji nesvjesno, i to neposredno slušanjem
nju lijepe pjesme, ne samo Sefarda nego događaj u životu sefardske sakralne i svjetovne muzike. To se nije
i turskih askera, te muslimana, katolika porodice, a nekad i cijele događalo pod zvaničnom presijom tadaš-
i pravoslavaca, tadašnjih žitelja Saraje- jevrejske zajednice njih religijskih ili državnih autoriteta,
va. To se dešavalo do 1850. godine, dakle nego i donesenom zajedničkom muzič-
mnogo prije Vuka Karadžića. O tome je kom tradicijom iz perioda boravka na
pisao u časopisu Pregled 1934. godine Jo- Iberijskom poluostrvu i utjecajima ori-
van Kršić. Ovaj samouki, ali talentirani jentalne muzike. O tome je vrlo dobro
sakupljač u svojoj je svesci zabilježio i 16 napisao dr. Samuel Maestro u članku O
srpskih narodnih pjesama, koje je nazvao svjetovnoj i sinagogalnoj muzici kod Sefar-
kantigas serpeskas, kao i još nekoliko po- da, u spomenici “La Benevolencije”, Sa-
pularnih narodnih pjesama svih
konfesija koje su se tada pjevale rajevo 1921. godine: “Sefardske
u Sarajevu. pjesme, koje se skoro uvijek pje-
vaju jednoglasno, unisono, ima-
Sefardsko tradicionalno (mu- ju u sebi turskih i istočnjačkih,
zičko i filološko) blago, romanse i mahom arapskih motiva. Kada
ostale pjesme (romansas i kantigas) ih čovjek sluša, ne može a da se
u tematskom smislu možemo po- duhom ne prenese u sfere ori-
dijeliti na sljedeće grupe: jentalne romantike, bezbrižnog
spokojstva (rahatluka) i opušte-
1. Izvorne španske romanse nosti u uživanju i nepomućenom
koje su se pjevale u Bosni i sevdahu.”
Hercegovini;
Već spomenuti utjecaj eleme-
2. Sefardske bosanske roman- nata muslimanske muzike nije
se i pjesme ljubavnog, poro- uvijek bio isti. Samo neki načini
dičnog, društvenog, didak- bili su zastupljeni u sefardskim
tičkog i sličnih sadržaja; molitvama. To se odnosi najviše
na obrasce “mekama”. Maquam
3. Religiozno-biblijske, para- (množina maquamat) u arapskom
religiozne, patriotske pje- jeziku znači mjesto, može se treti-
sme i napjeve; rati i kao stupanj u muzičkoj skali
ili kao modalna bit (suština), a to
4. Zdravice, brindiz; je cjelovitost stilskih, muzičkih
5. Tužbalice (naricaljke, oblika u odnosu na tonske vari-
jante, melizme, dinamiku, ritam,
indečas); tembr, tempo, ali i kvalitet glasa
6. Bajalice, pregantis. izvođača. Razlikuju se “bosanski
Tradicionalna (narodna) i osta- , ili uže sarajevski mekam”, od
la muzika sefardskih Jevreja zavi- onog donesenog, istočnjačkog.
sila je uveliko od uvjeta u kojima Važni su elementi turskog kao i
su živjeli, te u okviru onoga što bosanskog, muslimanskog utje-
su im otomanske vlasti omoguća- caja na način pjevanja lirskih
vale. U Sarajevu su Sefardi imali pjesama. To su tzv. ravne pje-
potpunu vjersku slobodu u obav- sme s karakteristikama kao što
ljanju religijskih obreda, kako u
sinagogama, tako i kod kuće. U
tim liturgijskim i paraliturgijskim
obredima muzika je imala vrlo
80 13/12/2018 STAV
