Page 42 - STAV broj 317

DRUŠTVO

kao liječnika bila je takva da ga je Salahudin
imenovao vlastitim dvorskim liječnikom.
Među Maimonidesovim medicinskim
spisima jeste i Fi ‘l-Jima’a (O seksualnom
odnosu), rasprava o seksu i afrodizijacima
koja se u velikoj mjeri koncentrirala na di-
jete, granu medicine u kojoj je bio pionir.
Traktat je naručio sultan Omar, Salahudi-
nov nećak. Namijenjen je čitaocu koji nije
Jevrej, distribuiran je na arapskom jeziku.
Nacrt proglasa preživio je proglašavajući
Maimonidesa “poglavarom Jevreja”, kojeg su
Spomenik muslimanske vlasti prepoznale kao službenog
Maimonidesu
u Cordobi Jevrejski kvart u Cordobi predstavnika jevrejske zajednice u Kairu.
Veliki muslimanski ratnik Salahudin,
dhimmi propisi mogli ublažiti, džizija se sma- imenu Isaac da upravlja njegovim rudnicima Kurd i pošast za kršćanske križare, osvojio
njivala na nominalni iznos, a Jevreji posta- olova i da za njega topi rudu. Jedan od naju- je Jeruzalem 1187. godine nakon petomje-
jali sastavni i poštovani dio muslimanskog spješnijih Jevreja u muslimanskoj zemlji u sečne opsade. Salahudin je potakao Jevreje
društva. Godine 638. godine, pod drugim 12. stoljeću bio je Abu al-Munajja Solomon da se vrate u grad. Neki su dolazili s juga iz
halifom, saputnikom Muhammeda, a. s., ben Shaya, vladin funkcioner u Egiptu. Kao Jemena, drugi iz sjeverne Afrike. Između
i njegovim drugim puncem Omarom ibn administrator nekoliko okruga, njegova je 1209. i 1211. Jevreji su također stigli do Je-
al-Khattabom, muslimanska vojska osvo- slava narasla nakon izgradnje kanala za na- ruzalema iz Engleske, sjeverne Francuske i
jila je nekoliko gradova koji su prije bili vodnjavanje koje je izgradio za šest godina, Provanse. Otprilike 300 rabina primili su u
pod kršćanskom vlašću u kojima su Jevreji dovodeći vodu do isušenog poljoprivrednog grad njegovi muslimanski vladari.
otvoreno pomagali muslimanskim osvajači- krajolika. Toliko je bio uspješan da je dobio Postoje mnogi drugi primjeri konstruk-
ma. Nadali su se da će tako biti oslobođeni arapsku titulu “državni plemić”. tivnog međukulturnog angažmana. Preži-
kršćanskih progona. Jevrejski vojnici bori- vjeli su računi o prihodima i rashodima
li su se u muslimanskim redovima kao do- MAIMONIDES U EGIPTU velike kuće u Kairu, u kojoj su 1234. godi-
brovoljci, Jevreji su bili vodiči i osiguravali Mnogi veliki jevrejski mislioci, uče- ne živjeli Jevreji i muslimani i koji su bili
hranu i namirnice za muslimansku vojsku. njaci i pjesnici živjeli su u muslimanskim u zajedničkom vlasništvu. Bilo je i drugih
Kad se Omar 638. godine uputio u Je- zemljama. Pa i taj na početku spomenuti takvih aranžmana. Poput Maimonidesa,
ruzalem, Jevreji su ga zamolili za dozvolu da Maimonides, odnosno Musa ibn Maymun mnogi su Jevreji dospjeli na dobro plaćeni
200 jevrejskih porodica živi u gradu. Budući na arapskom, rabin Moshe ben Maimon položaj liječnika na muslimanskim važnim
da se kršćanski patrijarh žestoko usprotivio na hebrejskom, a poznat i pod hebrejskom mjestima, dvorovima i sudovima, gdje su
ovoj sugestiji, Omar je utvrdio njihov broj kraticom Rambam, bio je najveći jevrej- često imali značajan utjecaj. Jevrejski liječ-
na 70. Omar je dao tim jevrejskim porodi- ski učenjak srednjeg vijeka. Godine 1164. nici kojima je medicina već dugo bila tradi-
cama njihovo vlastito područje u Jeruzale- godine, nakon bijega od muslimanskog cionalna specijalnost bili su vrlo cijenjeni
mu, smješteno u današnjoj jevrejskoj četvrti progona u Fezu, nastanio se u Egiptu pod u muslimanskim društvima. Takvi su bili
Starog grada. Tamo im je bilo dozvoljeno da tolerantnim šiitskim Fatimidima, gdje je i jevrejski lingvisti i književnici.
izgrade vjerski fakultet i sinagogu i da se postao dvorski liječnik. U svojim spisima U gradu Basri, napisao je italijanski je-
mole u susjedstvu mjesta na kojem je bio o hrani i prehrani zagovarao je “zajednički vrejski putnik Jacob d’Ancona 1270. godi-
Salomonov hram. ugodni obrok” kao način za smirenje ank- ne, “među Jevrejima nisu samo trgovci već
Savremeni jevrejski izvori koji potječu sioznosti i napetosti. i krojači, stolari, radnici u koži i željezu,
iz Bagdada kažu da je, kada je Omar osvo- Blizak moćnicima u islamskom društvu, proizvođači cipela i sedla, kao i mnogi apo-
jio Babiloniju, potvrdio da će vođa tamoš- Maimonides je govorio i pisao na arapskom i tekari i liječnici, iz velike vještine i znanja
nje jevrejske zajednice koji je bio poznat bio je upoznat s arapskom mišlju i kulturom. Jevreja u liječenju ljudi i iz razumijevanja
kao eksilarh, a u to je vrijeme to bio Busta- U Kairu, jednom od velikih intelektualnih njihove prirode”.
nai ben Haninai, ostati na toj dužnosti pod središta arapskog svijeta, ušao je u sredinu
muslimanskom vlašću i vladati Jevrejima iz koja je poticala njegovo učenje i njegovu kre- JEVREJI MEĐU OSMANLIJAMA
provincije koja je današnji Irak. ativnost. Također je služio kao glavni rabin Počevši od 14. stoljeća, Osmanlije su
Šezdeset godina kasnije, drugi halifa, tamošnje jevrejske zajednice. Njegova slava stvorile ogromno muslimansko carstvo u
Abd al-Malik, imenovao je jevrejske poro-
dice čuvarima Hramske gore, muslimanima
poznate kao Haram ash-Sharif (Plemenito
svetište) i dao im da održavaju čistoću Gore
i izrađuju staklene posude za njena svjetla i
pale ih. Također je odredio da ovi određeni
Jevreji trebaju biti izuzeti od plaćanja dži-
zije. Ostali su Jevreji dobili položaje u Ma-
likovoj administraciji.
Jevrejski liječnici, trgovci i zanatli-
je živjeli su uspješno i produktivno pod
muslimanskom vlašću. U Afganistanu su u
11. i 12. stoljeću isto tako cvjetale jevrejske
zajednice. Sultan Mahmud dao je Jevreju po

42 2/4/2021 STAV