Page 75 - STAV broj 227

Istok je, objašnjava Kalin, fiktivan
pojam izmišljen tek nakon što je
Evropa – taj geografski krak azijskog
kontinenta – sebe definirala kao
Zapad. Kako je naša percepcija
prostora poprimala evropocentričnu
boju, tako su i geografski termini
poprimali potpuno ograničavajući
karakter. Zašto geografski prostor koji
se nalazi u srcu ljudske historije, pita
Kalin, prostor na kojem su ponikle
najstarije civilizacije, nazivamo
Bliskim istokom? Po kojoj se
geografskoj klasifikaciji Japan prihvata
kao Daleki istok? Zašto za Ameriku,
ako živimo u Iranu, Indiji ili Jemenu, ne
kažemo daleki Zapad ili Daleki istok

je u južnoj Evropi. Pored toga, jevreji i kršćani, u
oblastima kao što su Sirija, Irak, Jerusalem, Egipat,
stoljećima su živjeli zajedno s muslimanima. Kao
i svaka kategorična podjela, također i opozicioni-
zam prema Istoku i Zapadu sužava naše historijske
vidike”, piše Kalin.
On ističe da su urađeni veliki napori u cilju pre-
vazilaženje te krute dihotomije, u čemu su posebno
ažurni bili muslimanski mislioci koji su odbijali da se
klasificiraju kao istočnjaci. Među njima su, kako piše
Kalin, Džemaludin Afgani, Muhammed Abduhu,
Mehmed Akif Ersoj, Said Halim-paša, Muhammed
Ikbal, Bediuzzeman Said Nursi i Alija Izetbegović.
“U djelu Islam između istoka i zapada Alija Izetbe-
gović ovu temu sistematski obrađuje i brani tezu da
se islam ne može svesti pod kategoriju ni Istoka ni
Zapada”, piše Kalin.
Odnosi islama i Zapada, tvrdi Kalin, ne mogu
se svesti samo na ratove i sukobe. U dugoj historiji
odnosa islama i Zapada nerijetko su realpolitičke istine
igrale odlučujuću ulogu. “Naprimjer, u IX stoljeću muslimanski
Nešto kasnije naređeno je zapovjednici, osvajači Sicilije i Palerma, na poziv napolitanskih
da se okrenu prema drevnoj kibli u Mekki, vladara priključili su se borbi protiv Longobarda i Bizanta. Na
prema Ka’bi. Kad su medinski jevreji upitali za razlog ove isti način i muslimanski emiri i valije, tokom borbe za vlast u
promjene, odgovorio im je 115. ajetom sure Bekare: ‘A Allahov Andaluziji, nisu oklijevali da zatraže pomoć od Karla Velikog
je i istok i zapad; kuda god se okrenete, pa – tamo je Allahova i drugih kršćanskih vladara”, piše Kalin, ističući da su slični
strana. Allah je, zaista, neizmjerno dobar i On sve zna.’ Tako odnosi uspostavljani i između Seldžuka i Osmanlija, s jedne, i
je Kur’an istakao relativno i prolazno svojstvo termina istok i evropskih država, s druge strane. Srećom, dogovor i savez nisu
zapad i ustvrdio da je suštinski smisao okrenuti se prema istini se javljali samo kao realpolitička nužda, o čemu svjedoči umjet-
koja nadilazi i istok i zapad”, piše Kalin, ističući da zbog ovog nost, arhitektura, književnost, pravo...
kur’anskog opisa muslimani nikada Kabu nisu definirali kao Kako podsjeća Kalin, postoje mislioci koji islam i Zapad
istok, baš kao što to nije bio ni Jerusalem. vide kao komšije, pa čak i kao bratske civilizacije, kao što su
Ipak, današnji odnos prema geografskim pojmovima koji Goethe, koji je svoj čuveni Zapadno-istočni divan posvetio Ha-
bi nam trebali služiti tek lakšoj orijentaciji duboko je evropo- fizu Širaziju, ili engleski historičar Carlyel, koji je hazreti Mu-
centričan. To za sobom povlači niz problema. Definirati da- hammeda smatrao jednim od glavnih junaka historije. Kalin
našnjim pojmom istočnjački djela islamske klasične filozofije podsjeća da su se muslimani i jevreji borili rame uz rame u od-
i književnosti, smatra Kalin, svakako bi bila greška. “Koliko brani Jerusalema od krstaša, kao što su se nakon 1968. godine
god je besmisleno da se Ibn Sina nazove istočnjačkim filozofom rame uz rame borili muslimani i kršćani, ovaj put protiv jevre-
zato što je živio u oblasti danas zvanoj Bliski istok, toliko je ja, tj. protiv ekspanzionističke politike Izraela.
besmisleno i Ibn Rušda, koji je živio u Andaluziji, zvati za-
padnim filozofom. Značajan dio historije Osmanlija protekao Nastavak u narednom broju

STAV 18/7/2019 75